SURİYE CEHENNEMİNİN SİLAHLARI

Yazar: Ben Watson

Çeviren: Ercan Caner, Ankara-Türkiye, 18 Aralık 2016

Klorin gazından AK-47 Kalashnikov, varil bombaları ve seyir füzelerine kadar Suriye savaşı, 21’inci yüzyıl orduları ve silahlı grupların, savaş alanında neler kullanabildiklerini açık bir şekilde ortaya koymaktadır.

Assad rejiminin 2011 Arap Bahar’ına gösterdiği kanlı tepki, modern tarihte en ölümcül isyanlardan biri olarak adlandırılan ve 1000’den fazla silahlı grup: muhalif, Kürt, hain, aşırılık yanlısı ve yabancı uzmanlar dâhil sayısız diğer unsurları kafa kafaya getiren bir isyanın fitilini ateşlemiştir.

Suriye 21’nci yüzyılın Afganistan’ıdır, Suriye’de görülen cihat militanlığı ve bu militanların ellerine geçirdikleri imkân ve kabiliyetler, modern dünya tarihinde görülmemiş bir seviyeye ulaşmıştır. ABD’nin IŞİD terör örgütüne karşı başlattığı savaş ve Rusya’nın da Assad rejimi yanında savaşa dâhil olması nedeniyle, Suriye savaş alanında görülen silahların bazıları dünyanın en gelişmiş ve öldürücü silahlarıdır. ABD ve Rusya, geliştirdikleri son teknoloji ürünü silahları Suriye’de yandaşlarına kontrolsüz bir biçimde vermekte ve Suriye savaş alanını bir test merkezi olarak kullanmaktadırlar.

Yüzbinlerce insan bu savaşta hayatlarını kaybetmiş ve Birleşmiş Milletler, üç yıl önce ölü sayısı 191.000’e ulaştığında ölü sayısının çetelesini tutmayı ne yazık ki bırakmıştır. Bu savaşta hayatlarını kaybeden insan sayısının 250.000 ile 500.000 arasında olduğu tahmin edilmektedir. Savaş, Suriye’nin savaş öncesindeki nüfusunun, beş milyonu sınırları dışında olmak üzere, yarısının yurtlarından olmasına neden olmuştur.

Bu yazıda, Suriye savaşında bütün aktörler tarafından kullanılan silah sistemleri gözler önüne serilerek, savaşın acımasızlığı ve modern dünyada eriştiği öldürücülük seviyesi ortaya koyulmaya çalışılacaktır. İrili ufaklı çeşitli silahlı grupların yanı sıra, dünyanın en gelişmiş orduları da envanterlerinde olan ve yeni geliştirdikleri silah sistemlerini bu güzel ülkede deneme fırsatını bulmuşlar ve acımasızca masum insanların üzerinde kullanmaktan asla çekinmemişlerdir. Suriye, modern dünyanın, Birleşmiş Milletlerin ve medeniyetin ne yazık ki yüz karasıdır. Kendi çıkarları için vekâlet savaşlarını sürdürmekten çekinmeyen güçlüler bir yana, neden ve kimin için savaştıklarının farkında dahi olmayan vekâlet savaşçıları, Suriye halkına tarifi imkânsız acılar yaşatmış ve yaşatmaya da devam etmektedir.

Hafif Silahlar

İlk Kullanım: 18 Mart 2011. Bashar al-Assad rejiminin, Arap Baharı isyanını bastırma kapsamında, on ikiden fazla genci tutuklaması sonrasında protestocular, Dara güneyinde bir polis merkezini basarak yerle bir etmiştir. Tepki olarak polis, protestoculara karşı göz yaşartıcı gaz bombaları kullanmış ve sonrasında da ateş açmıştır.

Hafif silahlar savaş öncesinde de Suriye’de bol miktarda bulunmaktadır. Bashar al-Assad rejimi, uzun yıllar boyunca Sovyetler Birliği ve sonrasında Rusya Federasyonu’nun desteği sayesinde, iki milyondan daha fazla hafif silah stoklamayı başarmıştır. Suriyeli sivillerin elinde de 700.000’den fazla çeşitli tip ve modelde hafif silah olduğu tahmin edilmektedir. Hükümetin gizli depolarında hala çok sayıda kullanıma hazır hafif silah bulunmaktadır.

Çatışmanın başlaması sonrasında Suriye’ye hafif silahlar Ürdün, Lübnan, Türkiye ve Irak üzerinden akmaya başlamıştır. Hafif silah sayısının artmasına ABD, Katar, Türkiye, Suudi Arabistan ve Ürdün gibi ülkeler katkıda bulunmuştur. Silahların bir kısmı da Suriye ordusundan kaçanlar tarafından sağlanmıştır, 10.000 kadar Suriyeli askerin, sivillere ateş açmayı ret ederek, isyanın ilk altı ayında orduyu terk ettikleri rapor edilmiştir. Suriye’de, yaklaşık iki düzine üretici ülkeden, 50’den fazla hafif silah modelinin olduğu belirlenmiştir. 

Tüfekler ve otomatik silahlar, özellikle çatışmaların başladığı ilk günlerde, diğer silahlardan çok daha fazla oranda kullanılmışlardır. Rejim kuvvetleri tarafından, kapsamı ve öldürücülüğü sonradan büyük oranda artacak şekilde, özellikle meskûn mahallerdeki aramalar ve operasyonlar esnasında, hafif silahlar acımasızca kullanılmıştır. Cihat savaşçıları açısından hafif silahlar, bir üçüncü dalga saldırı aracı olarak kullanılmaktadırlar. İlk dalgada açılan topçu ateşleri ve ikinci dalgada kullanılan intihar bombacıları sonrasında cihat savaşçıları, üçüncü dalgada hafif silahları yoğun bir şekilde kullanmaktadırlar. Bu savaş taktikleri Irak’ta geliştirilmiştir ve al-Qaeda ve uzantısı ISIS gibi aşırılık yanlısı militanlar tarafından Suriye topraklarında çok daha etkin ve öldürücü bir şekilde kullanılmaktadırlar.

Tanksavar Silahları

Araç üzerine yerleştirilmiş bir tanksavar silahı

ABD yapımı TOW tanksavar silahı, ilk kez 2014 yılında isyancı kuvvetlerin elinde görülmüştür. 2014 yılından başlamak üzere, gece görüş cihazlarıyla donatılmış bazı Rus yapımı tanksavar güdümlü füzeleri de Suriye topraklarında görülmeye ve kullanılmaya başlanmıştır.

Tanksavar silahları; tanklar, zırhlı araçlar ve hafif araçların zırhlarını delerek içlerine girmekte, mürettebatı öldürmekte veya aracın sistemlerini kullanılamaz hale getirmektedirler. Tanksavar silahlarının harp başlıklarında kullanılan çukur imla haklı patlayıcılar nedeniyle, mermi hızının yüksek olmasına gerek yoktur. Zırhta açılan küçük bir delikten içeri giren yakıcı madde, tankı terk edemeyen mürettebatın feci bir şekilde yanarak ölmesine neden olmaktadır.

28 Nisan 2014 tarihinde, The Washington Post gazetesinde yayımlanan Richard Johnson imzalı haberde, reaktif zırhlara karşı geliştirilen TOW BGM-71E modeli tanksavar silahlarının, Suriyeli muhalifler tarafından kullanıldığı ileri sürülmüş ve bu silahların Suriyeli isyancıların eline nasıl geçtiğinin bilinmediği yazılmıştır.

Gazeteci Maram Susli, Aralık 2014 tarihinde kaleme aldığı bir makalesinde, ABD yapımı TOW tanksavar füzelerinin, Al-Nusrah Front (El Nusra Cephesi)’un eline geçtiğini, Suriye’deki isyancıların karmaşık yapısı dikkate alındığında, ABD’nin bu silahların Al-Qaeda’nın ve uzantısı olan Al-Nusrah Front silahlı terör örgütünün eline geçeceğini tahmin edememiş olabileceğini ifade etmiştir. Al-Nusrah Front, Mayıs 2014 ayında IŞİD terör örgütüyle ateşkes ilan eden Suriye’deki en saldırgan örgüt olarak bilinmektedir.

İngiltere merkezli ‘‘Conflict Armament Search’’ tarafından yapılan incelemelerde de, Suriye’deki muhaliflere gönderilen binlerce ton silahın, IŞİD terör örgütünün eline geçtiği ortaya çıkmıştır. Doğu Suriye’de, IŞİD terör örgütüyle savaşan Kürtler tarafından ele geçirilen silahların seri numaraları üzerinde yapılan incelemeler, bu silahların ABD-Suudi Arabistan silah yardım programı kapsamında Suriye’ye geldiklerini ortaya koymuştur.

‘‘IŞİD militanlarından ele geçirilen M79 modeli tanksavar roketleri, Özgür Suriye Ordusu’na 2013 yılında Suudi Arabistan tarafından verilen M79 tanksavar füzeleri ile benzerdiler’’

Tanksavar silahı tarafından imha edilen bir tank. Foto: Hadi Mizban AP Photo

Brad Hoff tarafından 1 Ocak 2015 tarihinde Levant Report’da kaleme alınan bir yazıda, IŞİD militanlarının TOW BGM-71E tanksavar silahını Özgür Suriye Ordusuna karşı kullandığı ifade edilmiştir.

South Front’un iddialarına göre Nisan 2016 ayında Kürtler, M60T Sabra modeli bir tankı kuzey Irak’ta imha etmişlerdir. Hasar gören tank M-60 Patton modeli muharebe tankı, İsrail tarafından Sabra Mk II projesiyle modernize edilen bir tanktır. İddialara göre tank, lazer güdümlü Rus yapımı Kornet-E füzesiyle vurulmuştur.

Ağustos 2016 ayında, Jarablus yakınlarında M60T modeli bir tank daha güdümlü bir tanksavar füzesiyle vurulmuştur. Reuters haber ajansının iddiasına göre tank mürettebatından bir kişi hayatını kaybetmiş, üç personel ise ciddi şekilde yaralanmıştır.

Eylül 2016 ayı içerisinde, Aleppo yakınlarındaki ar-Rai kasabası güneyinde bir tepede korumasız durumda mevzilenen iki adet M60T Sabra modeli tank, Rus yapımı portatif Kornet güdümlü tanksavar füzeleri ile vurularak etkisiz hale getirilmiştir.

IŞİD terör örgütü, Aralık 2016 ayı içerisinde, bölgede muharebelere katılan üç adet Leopard 2A4 modeli tankı imha ettiğini iddia etmektedir. İslami Devlet terör örgütünün iddialarına göre, üç adet Leopard 2A4 modeli tank, al-Bab yakınlarında güdümlü tanksavar füzeleri ile vurularak etkisiz hale getirilmişlerdir. Askeri uzmanların iddialarına göre Leopard 2A4 modeli tankları etkisiz hale getiren silah sistemi, TOW-2 tanksavar güdümlü füzesidir. Leopard 2A4 tanklarının üzerinde, Rheinmetall 120 mm tank topu ve iki adet 7.62 mm çaplı makineli tüfek bulunmaktadır. Mürettebatı dört kişi olan Leopard 2A4 modeli tankın ağırlığı 55 tondan fazladır ve saatte 72 kilometre hıza kadar ulaşabilmektedir.

Dünyanın en güçlü tanksavar silahı Rus yapımı lazer güdümlü Kornet füzesi

Kornet güdümlü tanksavar füzesinin en korkulan özelliği, mevcut bütün tanksavar silah sistemlerinden daha uzun olan menzilidir. Örneğin, ABD yapımı at-unut tipi, tam korumalı bir tankı dahi paramparça edebilen FGM-148 Javelin güdümlü füzesi, sadece 2,5 kilometre mesafedeki hedefleri ateş altına alabilirken, Kornet-E modeli lazer güdümlü tanksavar füzesinin azami menzili 5,5 kilometredir.

Kornet füzesinin diğer bir ürkütücü özelliği de, günümüze kadar imal edilen en geniş olan, 152 mm çapındaki savaş başlığıdır. Kornet füzesi, patlayıcı reaktif zırhlara (ERA – Explosive Reactive Armor) sahip modern tankları dahi kolaylıkla etkisiz hale getirebilmektedir.

Yer birliklerine güdümlü tanksavar füze imkânı sağlamak maksadıyla tasarlanan Kornet, iki mürettebat tarafından kullanılmakta, fakat acil durumlarda tek mürettebat tarafından da atışa hazır hale getirilebilmektedir. Gündüz ve gece atış kabiliyeti olan Kornet, nişancısını düşmanın ateş ve gözetlemesinden koruyacak şekilde tasarlanmıştır. Silahı kullanan operatör düşman hedeflerini ateşleme tüpünün alt kısmına yerleştirilen nişangâhı kullanarak gerçekleştirirken, diğer mürettebat da örtü sağlayan bir yerde düşman ateşinden korunabilmektedir.

Kornet lazer güdümlü tanksavar füzeleri, Irak işgali esnasında Amerikan tanklarına karşı kullanılmış, kullanıldığını kanıtlayacak fotoğraflar olmasa da, iki adet M1A1 Abrams ve bir adet M2 Bradley tankı imha edilmiştir.

Kornet füzeleri, İsrail’in 2006 yılında Güney Lübnan’ı işgali esnasında da Hezbollah tarafından İsrail Merkeva tanklarına karşı kullanılmış ve İsrail’in envanterinde bulunan en modern tankı olan iki adet Merkeva-4 imha edilmiştir. 2014 yılındaki Ukrayna-Rusya çatışmalarında da Rus yanlısı Ukraynalılar tarafından Kornet füzesinin kullanıldığını gösteren kanıtlar mevcuttur. Ukrayna, çatışmalar esnasında yüzlerce zırhlı aracını kaybetmiştir. Suriye, Irak ve Yemen’de devam etmekte olan çatışmalarda da Kornet füzesi kullanılmaktadır. Suriye’de savaşan rejim kuvvetleri ve muhaliflerin her ikisinin elinde de bu füzeler bulunmaktadır.

Rusya imali T72B modeli tankın export versiyonu yeni motor, süspansiyon sistemi ve patlayıcı reaktif zırh ile modernize edilmiştir.

Tanklar ve zırhlı araçları, özellikle yüksek patlayıcı etkili ve zırh delme kabiliyeti yüksek güdümlü ve güdümsüz roket ve füzelerden korumak maksadıyla; tehditlerin iki şekilde bertaraf edilmesine çalışılmaktadır. Bunlardan birincisi Soft Kill – Yumuşak Öldürme olarak adlandırılan, dost zırhlı araçlara yaklaşmakta olan güdümlü tanksavar roket ve füzelerinin çeşitli elektronik harp karşı koyma sistemleri kullanılarak saptırılmasıdır. Hard Kill – Sert  Öldürme olarak kullanılan korunma yönteminde ise, dost zırhlı araçlar üzerlerine doğru yaklaşan roket ve füzeleri algılamakta, bilgisayar tarafından yaklaşma açısı hesaplanmakta ve roket/füze belirli bir mesafeye geldiğinde karşı tedbir atılarak roket/füze etkisiz hale getirilmektedir. İsrail tarafından geliştirilen Trophy serisi sistemler, hafif ve ağır zırhlı araçlar için tasarlanmış en mükemmel durumsal farkındalık ve aktif korunma sistemi olarak kabul edilmektedir. İsrail savunma sektörünü bu korunma sisteminin geliştirilmesine iten en büyük neden, envanterindeki en gelişmiş tank olan Merkeva-4 modeli tankların modern güdümlü tanksavar füzeleri karşısındaki çaresizliği olmuştur. Bu çaresizlik, diğer bütün tank,  zırhlı araç, hafif zırhlı araç, zırhlı personel taşıyıcı, zırhsız araçlar ve hatta alçak irtifalarda düşük süratlerde uçan helikopterler için de geçerlidir.

Gerekli pasif ve aktif koruma tedbirleri olmadan zırhlı birlikleri muharebe sahasına sürmek, onları düşmanın, özellikle güdümlü tanksavar füze nişancılarının insafına bırakmakta, bir anlamda füze nişancılarının, nişan alma yeteneklerini geliştirmek üzere kullandıkları canlı hedefler haline getirmektedir. Ne yazık ki bu kirli oyunda kaybedenler, tank ve zırhlı araç mürettebatı olmakta, farkına dahi varmadan, uzaklardan atılan bir güdümlü füzenin hedefi olmakta ve araç içerisinde yanarak feci bir şekilde can vermektedirler.

Fotoğrafta isabet sonrasında yanan bir T-72 tankı görülmektedir.

Suriye savaş alanında yer alan tanklar ve bütün zırhlı araçların,  Rusya tarafından muharebe sahasına sürülen 1.000’den fazla sayıdaki Kornet modeli lazer güdümlü füze sisteminin karşısında en küçük bir hayatta kalma şansı bulunmamaktadır. Suriye savaş alanına sürülmesi planlanan bütün tanklar ve zırhlı araçlarda, İsrail tarafından geliştirilen ve halen kullanılmakta olan Trophy benzeri bir koruma sistemi yok ise, savaş alanına sürülen bütün tanklar ve zırhlı araçlar, güdümlü tanksavar füze nişancıları için nişancılık ve atış kabiliyetlerini geliştirdikleri, birer canlı hedef olmaktan öteye geçemeyeceklerdir.

Propaganda açısından bakıldığında, sahiplerinin kendilerine verdikleri KULLANICI DOSTU –  USER FRIENDLY güdümlü tanksavar füzelerini sadece tetiklerine dokunarak ateşleyen ve düşman olarak gördükleri tanklar ve zırhlı araçların vurulma anını ve sonrasında cayır cayır yanmalarını kaydederek İnternet ortamında paylaşan çeşitli fraksiyon ve gruplar, düşmanları üzerinde büyük bir korku yaratarak hedeflerine ulaşmaktadırlar. İnternet ortamı, birbirleriyle neden savaştığının farkında dahi olmayan birçok grubun, düşman olarak gördüğü karşı taraftan tankları ve zırhlı araçları nasıl etkisiz hale getirdiğini kameraya aldıkları sayısız video görüntüleriyle doludur.

Tanklar

İlk Kullanım: 24 Nisan 2011. Suriye ordu birlikleri daha isyanın başladığı ilk günde tankları Dara’da  savaşa sürmüş ve 25 kadar insanı öldürmüştür. Bu zamana kadar Suriye’deki  isyan 20 kente kadar yayılmış ve zırhlı tankların savaş alanında görülmeleri,  başlangışta şiddetli bir   isyan olarak başlayan hareketin tam bir savaşa  dönüştüğünün en büyük göstergesi  olmuştur.

Rus yapımı T-72B modeli ana muharebe tankları ve daha eski olan T-62 ile T-55 modeli Rusya yapımı  tanklar, Suriye savaşında en fazla kullanılan tank modelleridir. ‘‘Center for Strategic and International Studies’’ tarafından yapılan bir çalışmaya göre; Suriye’de bulunan tank sayısının 5.000 adet olduğu tahmin edilmektedir. ‘‘Bellingcat’’ tarafından Kasım 2014 tarihinde yayımlanan bir rapora göre; Suriye ordusunun envanterinde bulunan tank sayısı 2500 adede yaklaşmaktadır. Suriye ordusu envanterinde yaklaşık olarak 1200 adet T-55, 500 adet T-62 ve 700 adet T-72 model tank bulunmaktadır. Bu tankların tamamı operasyonel durumda değildir ve T-55 ile T-62 model tankların çoğunluğu yedekte muhafaza edilmektedirler. Bu tanklardan 1.000’den fazlası savaş esnasında kaybedilmiştir.

Tanklar Suriye savaşında ilk kez 2011 yılında kullanılmaya başlanmıştır

Haziran 2011 ayında, muhalifler tarafından başlatılan ilk başarılı silahlı isyan sonrasında Suriye ordusu, muhaliflere karşı yürüttüğü operasyonlarda, tanklarla birlikte taarruz helikopterlerini de kullanmaya başlamıştır. Operasyon, Suriyelileri  darmadağın etmiş ve 10.000 kadarı kuzeye doğru kaçarak Türk topraklarına sığınmışlardır. Tanklar ve taarruz helikopterlerinin bir  arada kullanıldığı bu harekat, üstünlüğün kimde olduğunu göstermek için Suriye ordusu tarafından düşmanlarına verilen açık ve net bir mesajdır.

Tankların kullanılmalarının diğer bir nedeni de; direniş arttıkça, ilerlemelerini  yavaşlatmak maksadıyla, muhaliflerler tarafından inşa edilen otobüs ve kamyonların kullanıldığı acele hazırlanmış yol kapamaları ve engellerin sayısının artmasıdır. 2012-2013 yılları arasında Aleppo kentinde inşa edilen yol kapamalarının sayısı 200’den 1.100’e ulaşmıştır.

İsyancılar ve IŞİD militanları, Suriye ordusuna ait tankları yaktıklarını gösteren düzinelerce videoyu İnternet ortamında yayımlamışlardır. Suriye ordusundaki  tankların bazıları, tanksavar roket ve füzeleri tarafından imha edilirlerken, bazıları ise kule kapağından içeri  el bombaları atılarak, tank mühimmatının infilak ettirilmesi  ve mürettebatın canlı canlı yakılması suretiyle gerçekleştirilmiştir.

Ölen eşinin başında bekleyen saygıdeğer ve olağanüstü güzellikteki angut kuşları

Tanklar için kullanılan özel  bir deyim vardır: ‘‘Oturan Ördek’’. Sitting Duck kelimelerinden dilimize geçen bu deyim, tanklar açısından piyadenin yürüttüğü bir taarruz harekatı esnasında, bizzat manevra ile muharebeye  katılmak yerine, kule atış mevzilerinden, önünde ilerleyen  piyade unsurlarını  ateşle  desteklemesidir. Günümüz modern muharebe sahasında ve uzun menzilli, tank toplarının etkili menzillerinin çok ötesinden, tankları keklik gibi avlayabilen güdümlü tanksavar füzelerinin olduğu bir savaş alanında OTURAN ÖRDEK deyimi, tam da gerçek anlamını bulmaktadır. Suriye savaş  alanında boy göstermek isteyen bütün ordular, tanklar ve zırhlı  araçlarını, uyum sağlamak maksadıyla içinde harekat yaptıkları ortamın rengine boyamaktan çok daha ötesini  yapmak zorundadırlar. Tanklar ve zırhlı araçların dış yüzeylerini boyamak, güdümlü tanksavar füzelerine karşı ne yazık ki hiçbir ilave koruma sağlamamaktadır.

Bellingcat tarafından açıklanan Kasım 2014 rakamlarına göre, sayısı 5.000 olan Suriye’deki bütün tanklar ölüme mahkumdur. Yapılması gereken tek şey; acı  Merkeva-4 kayıplarından sonra, İsrail’in yaptığı gibi, Trophy benzeri durumsal  farkındalık ve pasif/aktif koruma sistemlerinin tanklara monte edilmesidir. Aksi takdirde, Suriye savaş  alanında görev yaptıklarını iddia eden bütün tanklar, OTURAN ÖRDEK konumundan OTURAN ANGUT konumuna inerek önünde sonunda yok olacaklardır. Bu arada, angut kuşlarından özür dileyelim ve ölen eşinin yanında kalarak ona, etraftaki tehlikelere aldırmadan bakarak ‘‘ANGUT GİBİ BAKMAK’’ deyiminin literatüre geçmesine neden olan bu saygıdeğer kuşa  da saygılarımızı sunalım.

Topçu ve Uzun Menzilli Füzeler

İlk Kullanım: Şubat 2012. Suriye ordusu topçusu, ilk kez Özgür Suriye Ordusunun merkezi olan ve isyanın başkenti olarak kabul edilen Homs kentine topçu ateşi açmışlardır. ABD tarafından 11 Şubat 2012 tarihinde yayınlanan uydu görüntülerinde, bu saldırıda, 154 mm çaplı obüsler, M-46 modeli çekili toplar, D-30 modeli 122 mm çaplı obüsler ve BM-21 modeli 122 mm çaplı çok namlulu roketetarlar kullanıldığı tespit edilmiştir. Suriye ordusunun icra ettiği saldırıda, 200’den fazla sivil hayatlarını kaybetmiştir. İki hafta sonra icra edilen diğer bir  saldırıda, kente en az 250 adet top ve roket mermisi düşmüştür.

Assad rejim kuvvetlerine karşı kullanılan el yapımı bir Cehennem Topu

Assad rejimi 2012 kış aylarında ilk kez SCUD füzelerini kullanmıştır. Şam kentinin güneyindeki bir üsten fırlatılan SCUD füzeleri ile yaklaşık olarak 220 mil mesafede olan Aleppo kenti kuzeyindeki  bir isyancı üssü vurulmuştur.

Şubat 2013 ayında, Aleppo kentinin kuzeyine SCUD benzeri füzelerle daha fazla saldırıların yapıldığı rapor edilmiş,  fakat füzelerin sonradan Luna-M/Frog-7 modeli  balistik roketler olduğu ortaya çıkmıştır. Bu roketler güdümsüz ve hassas olmayan silah sistemleridir. (FROG=Free Rocket Over Ground).

Savaş 2014 yılında üçüncü yılına uzadığında, isyancılar ümitsiz fakat etkili bir yöntemle karşılık vermeye başlamışlardır. Gaz silindirleri, tüpler, su ısıtıcıları ve patlayıcılarla doldurabildikleri herşeyi hükümet güçleri tarafından kontrol edilen her yere atmaya başlamışlardır. Bu tür silahlar günümüzde hala kullanılmakta ve ‘‘Cehennem Topları’’ olarak anılmaktadırlar.

Askerlikte bir deyim vardır; ‘‘Zafer piyadenin süngüsünün ucundadır’’. Topçular alınmasınlar ama gerçekten de piyade unsurlarının ayak basmadığı yer ele geçirilmiş sayılmaz. Suriye açısından incelendiğinde;  1000’den fazla  fraksiyon ve grubun olduğu bu karmaşık ortama süper güçlerin bizzat kendi piyade unsurlarını sokmak istemedikleri açık ve nettir. Her zaman sahada bu işi onlar için yapacak ve/veya yapmaya zorlanacak ‘‘VEKALET SAVAŞÇILARI’’ vardır. Maşa  varken ateşi elle tutmaya gerek yoktur. Birbirlerine düşman olan taraflar dahi ustalıkla manipüle edilerek aynı amaç uğruna savaşır hale getirilebilirler. Ara sıra  birbirlerine zarar verseler de, yürüttükleri vekalet savaşının efendileri, yerinde müdahalerle tarafları hizaya getirirler. Önemli olan, asla vekalet savaşını yürüten zavallıların çıkarları değildir, onlar aslında neden savaştıklarını dahi bilmezler, bilseler de bilmezden gelirler, gelmek zorunda bırakılırlar.

Suriye Hava Kuvvetleri

İlk Kullanım: 24 Temmuz 2012. Washington Post gazetesinde yayımlanan bir rapora göre; icra edilen hava saldırılarında ilk kez L-39 COIN modeli silahlandırılmış eğitim uçakları kullanılmış ve bunlara çok geçmeden MiG-21 ve MiG-23 savaş jetleri de katılmıştır.

Suriye, savaşa 500’den fazla hava aracı ile başlamıştır. Bunlardan 352’si sabit kanatlı, 160’ı ise döner kanatlı hava araçlarıdır. Suriye hava kuvvetlerinin envanterindeki hava araçlarının neredeyse tamamı Rus yapısı jet, ulaştırma uçakları ve helikopterlerdir. Suriyeli pilotlar tarafından kullanılan bomba, füze ve mühimmat tip ve modelleri aşağıdadır;

• Termobarik ODAB-500 PM modeli bombalar,
• Vakum bombaları,
• Tahkimli mevziler için geliştirilen S-25 OFM roketleri,
• Çeşitli güdümsüz roketler,
• R-40/60 füzeleri,
• Kh-29T/Kh-58 güdümlü füzeleri,
• KAB-500/KAB-1500 güdümlü bombaları,
• S-24/S-25 hava yer füzeleri ve cluster bombaları ile
• 2012 yılından itibaren yakıcı mühimmat, kimyasal silah ve varil bombaları.

Suriye topraklarında tarafların kontrol ettiği bölgeler

Varil Bombaları

İlk Kullanım: 22 Ağustos 2012, Aleppo kentinde ve sonraki günlerde Idlib kentinde kullanılmıştır. Kayıplara neden olan ilk kayıtlı saldırı Eylül 2012 ayında gerçekleştirilmiştir. 2012 yaz aylarına kadar Suriyeli  isyancılar, çoğunlukla yabancı devletler tarafından sağlanan, yeteri  kadar hava savunma sistemlerine sahip olmuş ve düşman uçaklarını daha yüksek irtifalarda uçmaya zorlamıştır.

Tepki olarak Suriye Hava Kuvvetleri, sabit kanatlı hava araçlarından döner kanatlı hava araçlarına geçmiş, çeşitli  patlayıcıların bir araya getirildiği bombaları yüksek iritfalardan atarak acımasızca kullanmıştır. Bu öldürücü bombalardan bir tanesi dahi birkaç binayı aynı anda yerle bir etmektedir.

Asad rejimi, varil bombası olarak adlandırılan, patlayıcı ve metal parçacıklar ile doldurduğu metal silindirler ve eski depolama tanklarını, çoğunlukla Mi-8/17 helikopterlerinden atmaktadır. Yüksek irtifalardan atılan varil bombaları, Suriye halkını dehşete düşürmektedir, bir Suriyeli mültecinin anlattıklarına göre, patlama sonrasında havayı da emen varil bombası aynı anda dört binayı yıkmıştır.

Neden varil bombaları kullanılıyor? GRAD ve SCUD gibi füze sistemleri varken varil bombalarının kullanılma nedeni, içlerine kimyasal silahlar da koyulabilmesidir. İngiltere, Fransa ve İspanya, Ekim 2015 ayı içerisinde, Suriye’de varil bombalarının yasaklanması yönünde bir Birleşmiş Milletler karar taslağı hazırlamışlar, fakat bu karar Rusya tarafından barış görüşmelerini tehlikeye sokabileceği gerekçesiyle ret edilmiştir.

Kimyasal Silahlar

Kırmızı Çizgi? Hayır, henüz geçilmedi!

İlk Kullanım: Ekim 2012.  Birleşmiş Milletlere göre kimyasal silahlar, ilk kez 2012 yılı Ekim ayında Idlib bölgesinde kullanılmıştır. Birinci Dünya Savaşında kimyasal silahların kullanılması üzerine imzalanan 1925 Cenevre Protokolü, bu silahların kullanımını yasaklamıştır. Bu yasak Suriye’de hiç bir işe yaramamıştır. 2012 yılında ABD Başkanı Barack Obama Assad’ı uyararak kimyasal silah kullanımının kırmızı çizgilerini aşmak anlamına geleceğini söylemiştir. Buna rağmen birçok kez kimyasal silah kullanılmış, bu saldırılardan bir tanesi 21 Ağustos 2012 günü videoya çekilerek dünyanın gözleri önüne getirilmiştir. Bu saldırıda, Suriye rejimi tarafından yapıldığı kuvvetli bir olasılık da olsa, hükümetin parmağı olduğu tam olarak ortaya çıkarılamamıştır. Kimyasal silahlar IŞİD tarafından özellikle Musul çevresinde zaman zaman kullanılmaya devam edilmektedir.

Kimyasal silah saldırısında hayatlarını kaybeden çocuklar

Hava Savunma Sistemleri

Suriye’de bulunan hava savunma sistemleri arasında en dikkat çekici olan ve öne çıkan silah sistemi, Rus yapımı S-400 modeli uzun menzilli hava savunma silah sistemidir. Rusya yapımı olan S-400 uzun menzilli hava savunma füze sistemi, Latakia’da bulunan Hemeimeem hava üssüne 16 Aralık 2015 tarihinde konuşlandırılmıştır.

Türkiye Milli Savunma Bakanı Fikri Işık tarafından da, Türkiye’nin hava savunma sistemi ihtiyacını gidermek maksadıyla, tedarik edilmesi düşünülen alternatifler arasında olduğu ifade edilen S-400 savunma sistemlerinin tedariki için Rusya ile görüşmeler yapılmıştır. Rus basını tarafından yoğun ilgi gören bu talep, Genelkurmay Başkanı Hulusi Akar tarafından da, Moskova ziyareti sonrasında, “Türkiye’nin hava savunma sistemi ihtiyacının giderilmesi için çalışmalar sürdürülüyor. Rusya ile S-400 füze sistemi için görüşüyoruz. Ancak farklı ülkelerle görüşmeler de yapılıyor” şeklinde ifade edilmiştir.

Türkiye tarafından da bir opsiyon olarak değerlendirilen S-400 hava savunma silah sistemleri, Sputnik’in iddialarına göre, ufuk çizgisi ötesindeki hedefleri vurabilen dünyadaki tek hava savunma silah sistemidir. 300 kilometre uzaklıktaki  hedefleri imha edebilme kapasitesinde olan füzenin en önemli özelliklerinden bir  tanesi de ‘‘ateşle ve unut’’ kabiliyetidir.

NATO kod adı SA-21 Growler olan S-400 Triumf hava savunma silah sistemi, S-300‘den geliştirilmiş, yeni nesil Rus yapımı bir kısa-orta-uzun menzilli bir hava savunma füze sistemidir. S-400 hava savunma silah sistemlerinin S-300 sistemlerinden en önemli farkı, daha fazla hedefi aynı anda takip edebilmesi ve gelişmiş elektronik karşı tedbirlere sahip olmasıdır. Ayrıca S-400’de kullanılan radarlar, hafif radar izine sahip olan ve hayalet uçak tabir edilen hedefleri takip edebilme yeteneğine de sahiptir. S-400 hava savunma silah sistemlerine günümüze kadar pek çok devlet ilgi göstermiş olmasına rağmen, Çin Halk Cumhuriyeti haricinde yabancı bir ülkeye satış gerçekleşmemiştir.

Rus yapımı S-400 uzun menzilli hava savunma füze sistemleri Latakia’da bulunan Hemeimeem hava üssüne 16 Aralık 2015 tarihinde konuşlandırılmıştır. (Russian Defense Ministry via AP)

Omuzdan atılan hava savunma füzeleri (MANPADS)

Ağustos 2012 ayı içerisinde isyancılar Doğu Suriye’de bulunan Deir Al-Zour’da bir Mig-23 savaş jetini düşürmüşlerdir. Şubat 2013 ayında Suriye hava kuvvetlerine ait bir helikopter isyancılar tarafından düşürülmüştür. Çin yapımı FN-6 füzesi, çatışmaların başlamasından sonra, bir yıldan kısa bir süre içerisinde Suriye savaş alanında görülmüştür. Isı güdümlü omuzdan atılan hava savunma füzelerini sağlayan ülkeler arasında Katar, Sudan ve Birleşik Devletler başta gelmektedir.

SA-7 modeli Rus yapımı omuzdan atılan füzenin ordudan kaçanlar ve ordu mühimmat depolarına yapılan baskınlar sonucu Suriye’de yaygınlaştığı değerlendirilmektedir. SA-7, ilk nesil Sovyetler Birliği zamanında imal edilen oldukça etkili bir alçak irtifa hava savunma silah sistemidir. New York Times’ dan C.J. Chivers’e göre Suriye’de kullanıma ilk kez Ağustos 2012 ayı içerisinde hazır hale gelmiştir.

Omuzdan atılan ısı güdümlü hava savunma silah sistemleri, özellikle alçaktan uçan helikopterler için büyük bir tehdit unsurudurlar. Eski teknoloji karşı koyma sistemleriyle donatılan, personelini elektronik harp ve karşı koyma sistemleri alanında eğitmeyi başaramayan herhangi bir silahlı kuvvetin, Suriye savaş alanına helikopterlerini sürmesi,  tanklar ve zırhlı araçlarda yaşanan sukutu hayalin çok daha büyüğünün yaşanmasına neden olacaktır. Ucuz ve tedarik edilmeleri kolay olan ve en önemlisi süper güçlerin yeni geliştirdikleri ısı güdümlü füzeleri denemek isteyecekleri Suriye savaş alanı, yeni ve ses getiren kayıplara ve İnternet ortamının tank ve zırhlı araçların yanı sıra helikopter kayıplarının da kameraya alınıp sergilendiği görüntülerle dolup taşmasına neden olacaktır.

Gelişmiş hava savunma füze sistemleri

Eski bir alçak irtifa hava savunma sistemi olan SA-7 füzesi, modern hava araçları üzerinde bulunan karşı koyma sistemleri ile hedefine gitmekten saptırılabilir. SA-7 ısı güdümlü füzesini SA-16 ve SA-24 yer-hava füzeleri takip etmiştir. Bu füzelerin bir kısmının Libya’da görevden uzaklaştırılan Muammar Ghaddafi zamanında depolardan geldiği değerlendirilmektedir.

Hava Unsurları (Suriye Hariç)

‘‘Dünyada ABD ordusu kadar sivil ölümleri ve tali hasarları ciddiye alan başka bir ordu yoktur’’ Pentagon Basın Sekreteri Tuğamiral John Kirby.

Bağımsız bir izleme grubu olan Airwars’a göre ise, IŞİD terör örgütüyle savaşmak için oluşturulan ABD liderliğindeki koalisyon kuvvetlerinin hava saldırıları nedeniyle Irak ve Suriye’de hayatlarını kaybeden sivillerin sayısı en az 862’dir ve bu sayı 1.190’a kadar çıkabilir.

İlk Kullanım: Ocak 2013. İsrail savaş jetleri Suriye hava savunma silah sisteminin içinden geçerek ülkenin içerilerine sızmış ve Hezbollah silah konvoyu olduğunu iddia ettikleri araçları Damascus kuzeyinde imha etmiştir.

IŞİD Koalisyonun İlk Hava Saldırıları: 23 Eylül 2014. Amerikan savaş jetleri ‘‘Khorasan Group’’ isimli, üst düzey seçkin al-Qaeda savaşçıları üzerine bomba yağdırmıştır. Khorasan Group üyelerinin söylemlerinin, ABD’nin güvenliği için büyük bir tehdit olduğu öne sürülmüştür. Saldırıda Amerikan savaş gemilerinden fırlatılan seyir füzeleri de kullanılmıştır. IŞİD terör örgütü üzerine Amerikan hava saldırıları 8 Ağustos 2014 tarihinde başlamış, bir ABD savaş uçağı, Yezidi kabilelerine yapılmakta olan ve neredeyse katliama dönüşen bir saldırıyı durdurmak maksadıyla, Sinjar Mountain yakınlarındaki IŞİD mevzilerini bombalamıştır.

Mayıs 2016 ayına kadar ABD liderliğindeki koalisyon kuvvetleri, 41.500’den fazla bomba kullanmış, Pentagon diğer bölgelerden cephane takviyesi yapmak zorunda kalmıştır.

ABD hava kuvvetleri tarafından IŞİD terör örgütüne karşı hava saldırılarında kullanılan hava araçları arasında; A-10C yakın hava destek uçakları, AH-64 taarruz helikopterleri, B-1B uzun menzilli stratejik bombardıman uçakları, F-15C, F-16C, F/A-18E, F-22A modeli jetler, MQ-1B ve MQ-9A insansız hava araçları ve OV-10 hafif taarruz/gözlem uçakları bulunmaktadır.

En ucuz hava saldırısının maliyeti tahmini olarak kabaca 50.000 ABD dolarıdır. Bütçe uzmanı Todd Harrison’a göre bu miktar sadece bir adet savaş jetine aittir. Birçok hava saldırılarında, farklı tiplerdeki hava araçları birlikte kullanılmaktadır. Örnek vermek gerekirse geçenlerde Falujah’dan kaçmaya çalışan İslami Devlet terör örgütü militanlarına yapılan hava saldırısında toplam 29 adet hava aracı kullanılmıştır.

Türk F-16 savaş uçağı tarafından düşürülen Su-24M modeli Rus bombardıman uçağı

ABD, IŞİD terör örgütüyle olan savaşında, her gün yaklaşık olarak 12 milyon ABD doları harcamaktadır. Ağustos 2014 ile 31 Mayıs 2016 tarihleri arasında Pentagon’un toplam harcaması 7.71 milyar ABD dolarıdır (Rakamlar son olarak 28 Temmuz 2016 tarihinde güncellenmiştir).

Suriye’de kullanılmakta olan Rus hava araçları arasında; Tu-160 Blackjack stratejik bombardıman uçağı, Tu-22M3 uzun menzilli süpersonik bombardıman uçağı, Tu-95 Bear modeli stratejik bombardıman uçağı, bir tanesi Türkiye tarafından düşürülen Su-24M modeli bombardıman uçağı, S-25 taarruz ve yakın hava destek uçağı, Mi-8 arama ve kurtarma helikopteri, Mi-17 ulaştırma helikopteri, Mi-24 taarruz helikopteri, Mi-28NE taarruz helikopteri ve KA-52 taarruz helikopteri bulunmaktadır.

Not: CV-22B uçağına ait rakamlar ABD Hava Kuvvetlerinin 2008 yılına aittir. Breaking Defense’in 2013 yılındaki açıklamasına göre; yetkililer sonraki yılllarda uçuş  saati başına maliyetin % 90 oranında azaldığını iddia etmişlerdir. 

Rus hava araçları tarafından kullanılan mühimmatlar ise; OFAB-100 ve OFAB-200 anti personel bombaları, Kh-25 lazer güdümlü bombalar, KAB-500S uydu güdümlü bombalar, RBK-500-SPBE-D cluster bombaları, ODAB-500 PMB termobarik bombaları ve BetAB-500 M62 modeli nüfuz edici bombalardır.

ODAB-500 PMB modeli termobarik bomba

Hava saldırılarının etkileri

Hava saldırılarının başlaması sonrasındaki ilk 10 ay içerisinde IŞİD terör örgütü toprak kazanmaya devam etmiştir. Fakat sonraki sekiz ayda ABD yetkililerinin ifadelerine göre IŞİD, elindeki toprakların % 50’sini kaybetmiştir.

 Mi-28 NE modeli Rus yapımı taarruz helikopteri

ABD, hava saldırılarına başladığı Ağustos 2014 ayından günümüze kadar geçen sürede 26.000 IŞİD militanını öldürdüğünü iddia etmektedir. Pentagon’un Haziran 2016 tarihli IŞİD terör örgütünün savaşçı sayısının 19.000 – 25.000 arasında olduğu yönündeki tahmini dikkate alındığında,  hava saldırılarında öldürüldüğü iddia edilen 26.000 rakamı gerçeği yansıtmaktan oldukça uzaktır. Yine de, hava saldırılarında büyük kayıplara uğrayan IŞİD terör örgütü, Ağustos 2014 ayında Amerikalı gazeteci James Foley’i öldürmesi sonrasında, devamlı olarak hava saldırılarının sona ermesini talep etmektedir. Dikkate değer bir başka nokta da Brussels, Paris, Garland ve Orlando terör saldırılarını düzenleyen teröristlerin ortak taleplerinin hava saldırılarının durdurulması olmasıdır.

Hava saldırılarından bahsederken Silahlandırılmış İnsansız Hava Araçları (C-UAV- Combat Unmanned Aerial Vehicle) kullanılarak gerçekleştirilen hava saldırılarından da bahsetmek gerekmektedir. ABD ordusunun envanterinde bulunan gelişmiş sistemlerle yaptığı saldırılara ilave olarak, İran tarafından Suriye’de İHA kullanılarak yapılan hava taarruzlarının ayrı bir önemi bulunmaktadır. İran da ne yazık ki ABD ve Rusya gibi geliştirdiği silah sistemlerini Suriye savaş alanında test eden ülkeler arasına girmiştir. Yaptığı testler esnasında silahlandırılmış insansız hava araçlarını, düşman olarak gördüğü unsurlara karşı kullanmaktan ise asla çekinmemektedir.

İran Ordusu Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Mohammad Bagheri, hassas bombalama kabiliyetindeki insansız hava araçlarını kullandıklarını itiraf etmiştir. Tümgeneral Bagheri, ülkesinin, bir metrekare büyüklüğündeki hedefleri İHA’lar ile hassas bir şekilde vurabildiğini açıklamıştır. Tümgeneral Bagheri, İran yapımı İHA’ların sadece terörist hedeflerine karşı kullanıldığını da sözlerine eklemiştir.

Suriye savaş alanında faaliyette bulunmayı planlayan silahlı kuvvetler, yukarıda sayılan tehditlerin yanı sıra, İran tarafından kullanılan silahlandırılmış insansız hava araçlarını da yapacakları harekât planlarında göz önüne almak zorundadırlar.

IŞİD terör örgütünün toprak kayıpları

Rus hava saldırılarının savaş üzerindeki etkileri hakkında ‘‘Atlantic Council’’ tarafından hazırlanan rapordan küçük bir bölüme göz atmanın uygun olacağı değerlendirilmektedir.

‘‘Rusya hava saldırılarını savaş kurallarına aldırmadan icra etmiştir. Açık kaynaklardan elde edilen video görüntüleri, Rusların cluster tipi mühimmat kullandıklarını açıkça ortaya koymaktadır. Rus hava kuvvetleri yaptığı hava saldırılarında, hedef gözetmeksizin cami, hastane ve içme suyu kaynaklarını hedef almakta ve imha etmektedir.

Rusya’nın büyük bir acımasızlıkla yürüttüğü askeri harekât, yoğun acılara neden olmuş ve Assad kuvvetlerinin kaybettikleri toprakları geri kazanmasını sağlamıştır. IŞİD terör örgütünün kayıpları, Suriye ve Rusya’nın ortaklaşa yürüttükleri askeri harekâttan ziyade, ABD tarafından desteklenen Kürt unsurları tarafından yürütülen operasyonlar neticesinde gerçekleşmiştir. Rusya’nın yürüttüğü harekât, savaşı kısaltmak yerine daha da şiddetlendirmiştir ve bu nedenle Türkiye ve Avrupa’ya kaçan mülteci sayısının giderek artmasına neden olmuştur’’.

ABD tarafından icra edilen hava saldırılarında hayatlarını kaybeden sivillerin sayısı, 28 Temmuz 2016 tarihine kadar, ABD Merkez Komutanlığına göre sadece 55’tir. Eleştirmenler bu sayının 1.200 kadar olduğunu iddia etmektedirler. Rusya ise kendi hava araçları tarafından öldürülen sivil insan sayısının sıfır olduğunu iddia etmektedir. Mart 2016 rakamlarına göre ise eleştirmenler bu sayının 2.000 civarında olduğunu iddia etmektedirler. Eylül 2015 rakamlarına göre Suriye hava kuvvetleri tarafından düzenlenen hava saldırılarında hayatlarını kaybeden sivillerin sayısının ise yaklaşık olarak 19.000 olduğu tahmin edilmektedir.

Rusya tarafından Suriye topraklarında icra edilen hava saldırıları

Hava saldırılarında öldürülen değerli (!) hedefler

Koalisyon güçleri sözcüsü Albay Steve Warren, hava saldırılarında Ocak 2015 ayından günümüze kadar geçen sürede 120’den fazla yüksek değerdeki hedefin öldürüldüğünü açıklamıştır. ABD hava kuvvetleri tarafından takip edilerek hava saldırılarında hedef alınan ve artık mücadelelerine öbür dünyada devam eden yüksek değerdeki hedeflerin listesi aşağıda sunulmuştur:

• 1 Temmuz 2016: Pentagon’a göre IŞİD savunma bakan yardımcısı olan Basim Muhammad Ahmad Sultan al-Bajari ve Mosul’da askeri komutan olarak görev yapan Hatim Talib al-Hamduni,
• 6 Mayıs 2016: Irak Anbar Eyaleti Emiri Shaker Wahib al-Fahdawi al-Dulaimi, 
• 29 Nisan 2016: Mosul yakınlarında öldürülen Avustralya doğumlu IŞİD savaşçısı Neil Prakash,
• 10 Nisan 2016: IŞİD aşırılık yanlısı Şeriat hâkimi Fawaz al-Hassan,
• 5 Nisan 2016: Mısırlı üst düzey al-Qaeda savaşçısı Rifai Ahmad Taha ve Belçikalı savaşçı  Abu Sulayman al Belgiki,
• 5 Nisan 2016: Gizli mücahit ve Çeçenya’da Emir Khattab’ın sağ kolu Abu Omar al-Masri,
• 3 Nisan 2016: Jabhat al-Nusra sözcüsü Abu Firas Al Suri,
• 25 Mart 2016: Baş finansör Abd al-Rahman Mustafa al-Qaduli,
• 15 Mart 2016: Omar the Chechen; 20 Haziran 2016’ya kadar hayatta kalmış olabilir,
• 15 Mart 2016: Irak polis komutanı Eidan al-Ezzi,
• 3 Mart 2016: Aleppo Eyaleti IŞİD Emiri Amr al Absi,
• 27 Aralık 2015: Dış operasyonlar uzmanı Tashin al Hayali,
• 26 Aralık 2015: Kalpazanlık uzmanı ve Paris saldırganları ile direkt bağlantısı olan Abdul Qader Hakim,
• 24 Aralık, 2015: Suriye lideri ve Paris saldırılarının planlayıcısı Abdelhamid Abaaoud ile direkt bağlantısı olan Charaffe al Mouadan,
• 10 Aralık 2015: Dış operasyonlar planlayıcısı ve Birleşik Krallık’ta bilgisayar mühendisliği eğitimi gören Siful Haque Sujan,
• 8 Aralık – 12 Aralık 2016: Bomba yapımcısı Abu Anas, Mosul yardımcı finans emiri Yunis Khalash, Kirkuk eyaleti yardımcı emirlerinden Mithaq Najim, IŞİD komutanı ve infazcısı Akram Muhammad Sa’ad Faris,
• 7 Aralık 2015: Dış operasyonlar uzmanı Rawand Dilsher Taher,
• 7 Aralık 2015: Kirkuk Eyaleti emiri, Abu Wadhah olarak da bilinen Khalil Ahmad Ali al Wais,
• 2015 Kasım Sonları: Maliye bakanı Abu Saleh ve Gaspçılık ağı lideri Abu Maryam,
• 12 Kasım 2015: Mohammed Emwazi, namı diğer “Mücahit John”
• 30 Ekim 2015: IŞİD terör örgütüne katılan Alman rapçi Denis Cuspert, namı diğer “Deso Dogg,”
• 10 Eylül 2015: İdari Emir Abu Bakr al Turkmani,
• 24 Ağustos 2015: Batı dünyasında çeşitli saldırılar düzenleyen İngiliz uyruklu Junaid Hussain,
• 21 Ağustos 2015: Batı dünyasında çeşitli saldırılar düzenleyen İngiliz uyruklu Reyaad Khan,
• 18 Ağustos 2015: Üst düzey IŞİD lideri, Abu Bakr al Baghdadi’nin yardımcısı Fadhil Ahmad al Hayali (namı diğer Hajji Mutazz, namı diğer Abu Musallam al Turkumani), ve IŞİD medya çalışanı Abu Abdullah,
• 16 Haziran 2015: Yabancı savaşçılar operasyon ve ikmal şefi Tariq bin Tahar-Al-Awni-al-Harzi,
• 15 Haziran 2015: Libya operasyonları ile bağlantıların anahtar ismi Ali Awni al-Harzi,
• 17 Mayıs 2015: Bir baskınla öldürülen ve karısı ele geçirilen Petrol ve Gaz Emiri Abu Sayyaf,
• 14 Mayıs 2015: Üst düzey IŞİD yöneticisi Abu Alaa al-Afri 13 Mayıs 2015: Üst düzey IŞİD hâkimi Akram Qirbash,
• 14 Ocak 2015: Abu Taluut olarak da bilinen Hassan Saeed Al-Jabouri,
• 3 – 9 Aralık 2014: Öldüğü sanılan fakat aslında Ağustos 2015’e kadar yaşayan Haji Mutazz, ve Irak’taki askeri emiri Abd al Basit,
• 2014 Kasım sonu: al-Baghdadi’nin Mosul Emiri Radwan Talib, namı diğer Radwan Taleb Al-Hamdouni,
• 7 Kasım 2014: Askeri Şûranın başı olduğu iddia edilen Auf Abdulrahman Elefery,
• 23 Eylül 2014: Nusra Front lideri Abu Yousef al-Turki, namı diğer “Türk”,

Not: Bu listede bazı isimler eksiktir. ABD ordusu hava saldırılarında öldürülen anahtar konumundaki çok değerli hedeflerin listesini her zaman açıklamamaktadır.

Seyir Füzeleri

İlk Kullanım: Eylül 2014 sonları. ABD Ordusu tarafından, Suriye’nin kuzeyinde yer alan Idlib bölgesinde ‘‘Khorasan Group’’ olarak adlandırılan al-Qaeda terör örgütünün üst düzey yöneticilerine karşı düzenlenmiştir.

Etkisi: Seyir füzeleri çok uzak mesafelerden düşman hedeflerini hassas bir şekilde vurarak etkisiz hale getiren füzelerdir. Suriye savaşı bütün dünyaya, ABD ve Rusya’nın envanterinde yeteri kadar seyir füzesinin bulunduğunu ve gerektiğinde bunların etkin bir şekilde kullanılabildiğini göstermiştir.

Hazar Denizi’nden fırlatılan 3M14T Kalibr Füzesi Suriye’ye doğru yola çıkarken

ABD: Tomahawk seyir füzesi, kara hedeflerine 1.500 mil mesafeden ateşlenebilir, bir tanesinin fiyatı 1.5 milyon dolardır. Eylül 2014 ayı içinde düzenlenen saldırılarda ABD Donanması, Arap Körfezinde bulunan Philippine Sea savaş gemisi ve Kızıl Denizde bulunan Arleigh Burke destroyerinden toplam 47 adet Tomahawk füzesini Suriye’deki hedefler üzerine fırlatmıştır.

Fransa: Tanesi 930.000 dolar değerinde olan 250 kilometre menzilli SCALP/Storm Shadow seyir füzeleri, Birleşik Arap Emirlikleri ve Ürdün üzerinden, 15 Aralık 2015  tarihinde Batı  Irak’taki IŞİD terör örgütü hedeflerine, Rafale savaş jetlerinden atılmıştır. Bu atışlar, Libya savaşından sonra,  Fransa tarafından seyir füzelerinin kullanıldığı ilk operasyon olmuştur. 

İngiltere: İngiliz Tornado savaş jetleri de Haziran 2016  ayı sonlarına doğru, Batı Irak’taki IŞİD hedeflerine karşı seyir füzelerini kullanmıştır. Storm Shadow seyir füzeleri hedeflerini  tam isabetle vurmuşlardır.

Rusya: 3M14T Kalibr kara hedeflerine karşı kullanılan bir seyir füzesidir. Ekim 2015 ayında Rusya, Hazar Denizi’nde bulunan savaş gemilerinden Suriye’deki hedeflere toplam 26 adet 3M14T Kalibr seyir füzesi fırlatmıştır. Bu füzelerden en az dördünün hedeflerini bulamayarak, ülkenin kuzey kesimlerinde bilinmeyen yerlere düştüğü tahmin edilmektedir.

Hazar’ın Kılıcı olarak adlandırılan füzeler Hazar Denizi’nde konuşlandırılmıştır ve menzili Akdeniz, Arap Yarımadası ve İran Körfezi’ne kadar uzanmaktadır. 7 Ekim 2016 tarihinde Hazar Denizi’nde bulunan Rus firkateyn ve muhriplerinden atılan 26 adet Kalibr seyir füzesi Suriye’de 11 adet hedefe atılmış, füzeler havada İran ve Irak hava sahasında 1.500 km. mesafe kat ederek Rakka, Halep ve İdlib’teki terörist hedeflerinin tamamını imha etmiştir. İlk olarak 2012 yılında atılan füzeler, yerden 50-150 metre irtifada uçarak 350 km. mesafedeki deniz hedeflerini ve 2.500 km. uzaklıktaki kara hedeflerini etkisiz hale getirebilmektedir.

Suriye’de kullanılan seyir füzeleri

İntihar Bombacıları

İlk Kullanım: 23 Aralık 2011. İki al-Qaeda bağlantılı Jabhat al-Nusra bombacısı Şam kent merkezinde bir saldırı gerçekleştirmiş ve 44 kişinin ölümüne neden olmuştur. Nusra militanları Temmuz 2012 ayında Şam kent merkezinde bir saldırı  daha gerçekleştirmiş ve Başkan Assad’ın savunma bakanı ve beraberindeki birkaç üst düzey ordu mensubu ve istihbarat elemanlarını öldürmeyi başarmıştır. Nusra militanları, çok kanlı geçen 2012 yılının sonuna kadar, Suriyelileri öldüren 50 intihar eyleminden 41 adedinin sorumluluğunu üstlenmiştir.

‘‘İntihar eylemcisi, modern dünyanın geçici hassas güdümlü mühimmatıdır.’’

IŞİD terör örgütünün intihar türü  eylemler icra ettiğinin en büyük kanıtları  İnternetten dahi kolaylıkla bulunabilir. Ayrıca İslami devlet yaptığı propagandalarda Suriye’de 41 ve Irak’ta 100 adet intihar eyleminin sorumluluğunu üstlenmiştir.

İntihar türü  eylemlerde beyni yıkanmış ve cennette hurilerle kandırılan militanların yanı sıra araçlar da kullanılmaktadır. IŞİD terör örgütü Irak’ta bir kasabayı  terk ederken geride kutsal kitap Kur’an şeklinde el yapımı patlayıcı bombalar dahi bırakmıştır. El yapımı patlayıcı düzeneklerin maliyeti 25-265 ABD doları arasında değişmektedir. Irak savaşı esnasında al-Qaeda tarafından geliştirilen taktik ve teknikler Suriye’de de aynen uygulanmaktadır.

El yapımı patlayıcı düzenek hazırlayanlar, triacetone triperoxide (TATP), namı diğer Şeytanın Annesini kullanmak istediklerinde ise 10.000-15.000 ABD dolarına ihtiyaç duyacaklardır.

Şeytanın Annesi

‘‘Şeytanın Annesi’’ olarak da bilinen TATP, beyaz renkli pudraya benzeyen hidrojen peroksit ile asetonun belirli kimyasal şartlar altında reaksiyona girmesiyle elde edilen bir maddedir. TATP  ve diğer aseton peroksit esaslı patlayıcı kimyasallar nitrojen içermediklerinden nitrojen bomba tespit cihazları tarafından tespit  edilemezler.

Dengesiz  yapıları nedeniyle TATP esaslı patlayıcılar askeri maksatlı olarak kullanılmazlar. Bununla beraber yapılmasında kullanılan kimyasal maddelere erişim çok kolay olduklarından, teröristler tarafından Avrupa’da bomba yaapımında sık olarak kullanılmaktadırlar. Hidrojen peroksit yaraların iyileşmesinde kullanılan bir  ilaç, aseton ise kozmetik ürünlerde kullanılan bir kimyasal maddedir. Brüksel’de bomba şüphelisi bir teröristin evinde yapılan aramada 40 galon aseton bulunmuştur. DNA örnekleri Paris’te kullanılan bombalar üzerinde bulunan Najim Laachraoui isimli 24 yaşındaki  genç adam, Brüksel saldırılarına da katılmıştır. Brüksel saldırılarındaki intihar eylemcilerinden biri olduğundan şüphelenilmektedir.

“Halep şehri başlangıçtaki büyüklüğünün beşte birine indi, fakat teröristlerin eline geçmesinden sonra, kendi bölgelerinden kaçan mültecilerin gelişiyle aşırı kalabalıklaştı. Her gün şehirde yürüyorum. Kolu-bacağı olmayan çocuklar ve genç kızlar görüyorum; teröristlerin attığı, onları rastgele hedef alan ve hiçbir zaman onları bırakmayacak korkunç yaralara ve korkunç hatıralara yol açan havan toplarının veya şarapnel parçalarının hedefi olmuşlar.  Bir bacağını kaybetmiş olan kız, sağlam bacağının üstünde durup ekmek satıyor; bir kolunu kaybetmiş çocuk ise sakız satıyor. Bunlar, haberlerde kısaca bahsedilen, teröristlerin saldırılarından sonra bir haber satırında ancak rakam olarak geçen “yaralı” insanlar. ‘‘Yaralı’’, çizik almış veya parmağı kanayan kişi değildir; gözünü veya kol-bacağını kaybetmiş kişidir. Vanessa Beeley

İslami Devlet tarafından düzenlenen İntihar Eylemci kursuna katılan çocuklar

Orta Doğu ve Avrupa’da terör eylemlerini artıran sözde İslami Devlet terör örgütü tarafından üstlenilen, 2016 yılı  içerisinde gerçekleştirilen bombalı eylemler aşağıda sunulmuştur (ÇN).

11 Ocak 2016 – Muqdadiyah ve Baghdad, Irak: İntihar yelekleri giyen IŞİD üyeleri Baghdad’da bir alışveriş  merkezinde, kalabalık içerisinde kendilerini  patlatmışlardır. Şehrin diğer bir yerinde de bombalı araç saldırısı gerçekleştirilmiştir. 18 kişi hayatını kaybetmiş 19 kişi  yaralanmıştır. Muqdadiyah kentinde aynı  gün düzenlenen saldırıda iki bomba yüklü  araç kullanılmış 20 kişi  hayatını kaybetmiştir. Yaralı sayısı  resmi olarak açıklanmamıştır.

12 Ocak 2016 – İstanbul, Türkiye: İstanbul’un turizm merkezinde gerçekleştirilen bombalı saldırıda tamamı Alman vatandaşı olan 10 turist hayatlarını kaybetmiştir.  Olay sonrasında Türk Başbakan Ahmet Davutoğlu, terör örgütü  tarafından Türkiye’de yapılan saldırıları duruduracağına yemin etmiş fakat şehir bir  ay sonnra yeni patlamalarla sarsılmıştır.

4 Ocak 2016 – Jakarta, Endonezya: Güneydoğu Asya’da gerçekleştirdiği ilk saldırısında IŞİD iki bombalama olayı gerçekleştirmiş, kendilerini bir alışveriş merkezine kapatan militanlar polisle silahlı çatışmaya girmişlerdir ve üç saat süren çatışma sonrasında kendilerini patlatmışlardır. Aynı gün bir polis merkezine de ateş açılmıştır. Saldırılar sonucunda sekiz kişi hayatını kaybetmiş ve 24 kişi  yaralanmıştır.

26 Ocak 2016 – Homs, Suriye: Homs kentinde ilk saldırı Assad rejimi güçlerinin bir kontrol noktasına gerçekleştirilmiştir. Olayı görmek için toplanan kalabalığın içinde askeri üniforma giyen bir militan ikinci bombayı patlatmış, saldırılarda 29 kişi  yaşamını yitirmiştir. Resmi olarak açıklama yapılmasa da yaralı sayısının 100’ün üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.

27 Ocak 2016 – Ramadi, Irak: Kentteki askeri personel hedef alınmış, gün boyunca kentin çeşitli yerlerinde bir düzine kadar bombalı araç saldırısı gerçekleştirilmiştir. Saldırılarda 55 asker yaşamını yitirmiştir, sivil ve asker yaralıların sayısı bilinmemektedir.

31 Ocak 2016 – Damascus, Suriye: IŞİD terör örgütünün Birleşmiş Milletler ile görüşmeye çok daha yakın olduğu bir zamanda Damascus kentinin Şii bölümüne saldırmıştır. Dini bir merkeze yapılan saldırıda 60’tan fazla insan hayatını kaybetmiş ve 100’den fazla insan yaralanmıştır. Kentte 9 Şubat 2016 günü yapılan bir başka  bombalı araç saldırısında ise sekiz kişi daha yaşamını yitirmiş ve 20 kişi  yaralanmıştır.

21 Şubat 2016 – Homs ve Damascus, Suriye: Saldırılar ABD ve Rusya’nın Suriye’deki savaşı sona erdirmek üzere gelişmeler kaydedildiğini açıkladıkları  güne rast gelmiştir. Homs kentinde Şiilerin yaşadıkları bölgede iki bombalı saldırı gerçekleştirilmiş 42 kişi ölürken 100 kişi de yaralanmıştır. Saldırının ikinci  safhası Damascus’da gerçekleştirilmiş, yerel okullar dağılırken yapılan saldırıda önce bombalı aaraaç patlatılmış, ardından kaçan kalabalığın arasına dalan intihar yelekli militanlar kendilerini patlatmışlardır. Ölü sayısı 134’e ulaşmş ve 180 kişi de yaralanmıştır.

28 Şubat 2016 – Muqdadiyah, Irak: Bu yıl içerisinde düzenlenen ikinci  saldırıda kentte iki bomba patlatılmıştır. İlki intihar yelekli bir militan tarafından, ikincisi ise bir Şii liderin cenaze töreninde patlatılan bombalı eylemler sonucu 40 kişi hayatını kaybetmiş 58 kişi de yaralanmıştır.

6 Mart 2016 – Hillah, Irak: Bir IŞİD militanı askeri kontrol noktasına patlayıcı yüklü bir kamyonla saldırmıştır. Saldırıda 61 kişi ölmüş, 95 kişi de yaralanmıştır. Bombanın şiddetiyle kontrol noktası ve çevredeki binalar yerle bir olmuştur.

19 Mart 2016 – İstanbul, Türkiye: Sabahın erken saatlerinde IŞİD tarafından İstanbul’da yılın ikinci bombalı eylemi gerçekleştirilmiş, kendisini erken patlatan militan az sayıda insanın ölümüne neden olmuştur. Dört kişinin hayatını kaybettiği saldırıda 36 kişi de yaralanmıştır.

22 Mart 2016 – Brussels, Belçika: Paris  saldırılarını planlayan Salah Abdeslam’ın tutuklanmasından birkaç gün sonra İslami Devlet militanları Brussels havaalanında iki, metro istasyonunda bir bomba patlatmış, 32 kişi yaşamını yitirmiş, 340 kişi de yaralanmıştır.

25 Mart 2016 – Aden, Yemen: Güvenlik kontrol noktalarına düzenlenen üç adet bombalıaraç saldırısında iki araö ve bir ambulans kullanılmış saldırılar sonrasında 26 kişi ölmüştür, yaralı sayısı bilinmemektedir.

26 Mart 2016 – Baghdad, Irak: İslami Devlet Paris benzeri  bir bombalı saldırı düzenlemiş, mahalli bir  futbol takımının şampiyonluğunu kutlamakta olan taraftarların arasına dalan militan kendisini  patlatmıştır. Saldırıda 40 kişi ölmüş, 65 kişi de yaralanmıştır.

Çevirenin Notları: Yazının orijinaline aşağıdaki linkten erişebilirsiniz. Yazıda ifade edilen düşünceler yazarın kendisine aittir ve yazının çevrilmesi, çevirenin yazarın düşüncelerini paylaştığı anlamına gelmemektedir. Açıklayıcı olması maksadıyla bazı bölümler ve ifadeler yazıya eklenmiştir.

http://www.defenseone.com/ideas/2016/07/weapons-syrian-war-overview/129618/

Yazar: Ben Watson Defense One’da haber editörü olarak çalışmaktadır. Geçmişte NPR’s “All Things Considered” ve “Here and Now” in Washington, D.C’de görev yapmıştır. ABD ordusunda beş yıl görev yapan Watson, 2010-2011 yıllarında görev yaptığı Afganistan’da en iyi savaş kameramanı ve medya danışmanı ödüllerini kazanmıştır.

Çeviren: Ercan Caner Elektrik ve Elektronik Mühendisliğinin yanı sıra, uçak ve helikopter lisanslarına sahiptir. Yüksek lisans derecesini 2012 yılında Gazi Üniversitesi’nden Avrupa Birliği – Türkiye İlişkileri alanında alan Caner, halen Türkiye Hava Sahası Yönetimi alanında Haliç Üniversitesi’nde doktora tez çalışmalarını sürdürmektedir. Bir yazılım firmasında proje yöneticisi ve havacılık projeleri alan uzmanı olarak çalışan Caner, Asliye Ceza Mahkemelerinde havacılık bilirkişiliği görevini de yürütmektedir. Yazı ve çevirilerini academia.edu ve sunsavunma.net sitelerinde paylaşan Caner evli ve iki çocuk babasıdır. İngilizce bilen ve Fransızca okuyabilen Caner’in İnsansız Hava Araçları (2014) ve Taarruz Helikopterleri (2015) konulu makaleleri yayımlanmıştır. 39 yılı kapsayan TSK, Birleşmiş Milletler, NATO ve savunma sektör deneyimlerine sahiptir.