Güneş Kremleri Deniz Çevresine Zarar Verebilir

 İşte sizin ve deniz için sağlıklı olanı nasıl seçeceğiniz

Derya Turgay, sunsavunma.net, 5 Ağustos 2024

Hangi güneş kremini kullanacağınızı seçmek akıl karıştırıcı olabilir. En yüksek güneş koruma faktörüne (SPF) sahip olanı mı yoksa “resif güvenli” veya “mercan dostu” kimlik bilgilerine sahip olanı mı seçmelisiniz? Sprey mi yoksa losyon mu tercih etmek en iyisidir? Mineral ya da kimyasal bazlı formüller arasındaki fark nedir?

Şnorkelle dalmak ve sörf yapmak için sahile gittiğimde, özellikle yoğun yaz günlerinde su yüzeyinde sürekli yağlı bir tabaka görüyorum. Bu beni şu soruyu sormaya itti: Kullandığım güneş kremi üzerimden denize akıyor ve deniz çevresine zarar veriyor mu? Üç yıllık bir araştırmadan sonra cevabım evet, güneş kremleri kesinlikle deniz çevresine zarar verme potansiyeline sahip. Araştırmalar, güneş kremlerinin mercanların ağarmasına neden olabileceğini, deniz yaşamına zarar verebileceğini ve çevresel olarak uygun konsantrasyonlarda bile su kalitesini etkileyebileceğini göstermektedir.

Güneşin ultraviyole (UV) ışınlarından korunmak için hangi güneş kremini satın alacağıma karar verirken kendimi aşırı derecede bunalmış hissederdim. Bir yandan yeterli güneş koruması sağlarken, diğer yandan kullandığım güneş kreminin okyanusa zarar vermediğinden emin olmaya çalışıyordum.

Güneş kremleri, UV ışınlarını engellemek veya absorbe etmek için eklenen UV filtrelerinin yanı sıra kokular, stabilizatörler, parabenler (metilparaben veya E128 gibi bir koruyucu ailesi) ve genellikle per-ve polifloroalkil maddeler (PFAS) veya su geçirmezlik için kullanılan sonsuz kimyasallar dahil olmak üzere bir dizi karmaşık bileşenden oluşur.

UV filtreleri kimyasal veya mineral bazlı olabilir. Kimyasal UV filtreleri, UV ışınlarını emen oksibenzon ve oktokrilen gibi sentetik bileşikleri içerir – çoğu ana akım güneş kremi bunları kullanır. Mineral UV filtreleri UV ışınlarını yansıtan ve dağıtan çinko oksit veya titanyum dioksit içerir. Sonuncusu artık daha yaygın olarak nanopartiküller olarak eklenmektedir – bu son derece küçük mineral partiküller, kalın ve macunsu görünebilen hantal muadillerinin aksine cilt üzerinde daha ince bir tabaka sağlar. Hem mineral hem de kimyasal bazlı güneş kremleri deniz çevresine zarar verebilir. Mineral bazlı çalışmalar büyük ölçüde nano ve nano olmayan partiküllerin etkilerini karşılaştırırken, kimyasal bazlı çalışmalar tipik olarak oksibenzon üzerine odaklanmıştır.

Küresel pazar için yılda yaklaşık 10 milyon ton UV filtresi üretilmektedir ve bunun 6.000-14.000 tonunun yanlışlıkla yüzücülerden yıkanarak mercan resif bölgelerine salındığı tahmin edilmektedir. Cildimize sürdüğümüz güneş kreminin yaklaşık %25’i suya daldıktan sonraki 20 dakika içinde yıkanmaktadır. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, cildimizden denize doğrudan salınım tek yol değildir, diğer yollar büyük ölçüde yetersiz atık su arıtma sistemiyle bağlantılıdır.

Geleneksel atık su arıtma süreçleri kimyasal bazlı UV filtrelerinin çoğunu atık sudan uzaklaştıramaz, bu nedenle bu bileşikler arıtılmış atık su ile birlikte nehirlere veya denize salınabilir. Dolayısıyla, plajda vakit geçirmediğiniz zamanlarda bile, örneğin bahçede kullandığınız güneş kreminin içeriğindeki bazı maddeler duştan sonra deniz ortamına ulaşabilir.

Şimdiye kadar, güneş kremlerinin deniz ortamı üzerindeki potansiyel etkilerini inceleyen araştırmaların çoğu tropikal iklimlere odaklanmıştır. Oksibenzon gibi kimyasal UV filtrelerinin hem çevresel konsantrasyonlarda laboratuvar koşullarında hem de Atlantik Okyanusu, Hint Okyanusu, Pasifik Okyanusu ve Kızıldeniz’de tam ve hızlı mercan ağarmasına neden olduğu gözlemlenmiştir.

Kimyasal UV filtrelerinin yunuslarda anneden bebeğe geçebildiğine, deniz kaplumbağalarında oksidatif strese (biyolojik süreçleri açıp kapatabilen yüksek reaktif kimyasalların üretimi) neden olabildiğine ve deniz memelileri ve balıklarda biriktiğine dair kanıtlar vardır. Midye, istiridye, yosun ve deniz kestanelerinde ölümlere, DNA hasarına ve hücresel canlılığın azalmasına neden olurlar. İnorganik UV filtreleri de deniz toksisitesi ile ilişkilendirilmiştir.

Hawaii ve Palau’da, oksibenzon ve oktinoksat dahil olmak üzere bazı kimyasal UV filtreleri, mercan ağartması ile olan ilişkileri nedeniyle hükümetler tarafından yasaklanmıştır. Bununla birlikte, bu bileşikler ve diğerleri hala küresel olarak yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.

Birçok rakip marka, “resif güvenli” veya “mercan dostu” olduklarını belirten etiketlerle güneş kremleri üretmeye başlamıştır. Bu terimler çevre dostu bir formülasyona işaret etmekte ve tüketicinin satın alma gündeminde eko-güvenilirlik varsa ahlaki olarak satın almak zorunda hissedebileceği bir formülasyona işaret etmektedir. Ancak bu terimlerin kullanımı düzenlemeye tabi değildir.

Bu ürünlerden bazıları oksibenzon veya oktinoksat içermese de, bunun yerine oktokrilen gibi resifler için güvenli olduğu bilimsel olarak kanıtlanmamış diğer kimyasal UV filtrelerini içermeleri muhtemeldir – bu da her halükarda oksibenzon’a dönüşür.

Hangi güneş kremi en iyisidir?

İçeriğine yakından bakın. Ürün kimyasal veya mineral UV filtreleri içeriyor mu? Bazen markalar yaygın içerik adlarını kullanmaz ve bunun yerine kimyasal adlar kullanır, örneğin avobenzon aynı zamanda butil metoksidibenzoilmetan olarak da bilinir. Güneş koruyucu bileşenlerin çevresel sonuçlarını daha iyi anlamak için bu alandaki araştırmalar hızla artmaktadır, ancak mevcut araştırmalar büyük ölçüde mineral UV filtrelerinin deniz çevresi üzerinde kimyasal UV filtrelerinden daha az olumsuz etkiye sahip olduğunu ve titanyum dioksitin genellikle çinko oksitten daha az toksik olduğunu düşündürmektedir.

Yeşil kandırmacadan kaçının. Ürün resifler için güvenli olduğunu iddia ediyorsa, içerikler bu iddiaları destekliyor mu? Bu ifade büyük ölçüde bir pazarlama hilesidir ve içeriğindeki maddelerin gerçekten resifler için güvenli olduğunu kanıtlayacak sağlam bilimsel kanıtlar yoktur.

Polifloroalkil-fosfat-esterler veya PAP ve politetrafloroetilen veya PETE gibi suya dayanıklı ürünlerdeki potansiyel PFAS bileşenlerine dikkat edin.

Sprey veya losyon arasında seçim yaparken, sprey uygulamalarındaki partiküllerin hepsinin cildinize inmediğini, birçoğunun kuma veya suya indiğini ve bunun deniz ortamına giden başka bir yol olduğunu unutmayın.

Deniz kirleticileri olarak güneş kremlerine ilişkin farkındalık arttıkça, markaların çevre dostu iddialarda bulunurken şeffaf olmaları ve daha yeşil alternatifler geliştirmek için daha fazla yatırım yapmaları gerekmektedir. Daha güçlü politikalar, güneş kremlerinin sadece güneş koruması sağlamada etkili değil, aynı zamanda çevre için de güvenli olan bileşiklerle üretilmesini sağlayabilir.

Anneliese Hodge

Doktora Araştırmacısı, Ekotoksikoloji, Plymouth Deniz Laboratuvarı