İran Kentlerinde Hükümet Karşıtı Gösteriler

İran Kentlerinde Hükümet Karşıtı Gösteriler

BBC News, 30 Aralık 2017

Çeviren: Ercan Caner, Sun Savunma Net, 30 Aralık 2017

Perşembe günü İran’da başlayan hükümet karşıtı gösteriler birkaç büyük kente yayıldı.

Protesto gösterilerine, ülkenin kuzeyinde yer alan Rasht ve batısında yer alan Kermanshah kentlerinde çok sayıda insan katılırken; İsfahan, Hamadan ve diğer yerlerde küçük çaplı gösteriler düzenlenmiştir.

Yükselen fiyatlara tepki olarak başlayan gösteriler, giderek dini yönetim ve hükümet politikalarına karşı genel bir başkaldırıya dönüşmüş durumdadır.

Başkent Tehran’da az sayıda gösterici güvenlik güçleri tarafından tutuklanmıştır.

Tehran genel vali yardımcısının, Iranian Labour Haber Ajansına verdiği bilgiye göre; tutuklananlar, Tehran kent meydanında toplanan 50 kişilik grup üyesidirler.

ABD Dışişleri Bakanlığı tutuklamaları kınamış ve bütün ülkelere, İran halkını ve temel haklarının korunması ve rüşvetin sonlandırılması yönündeki taleplerinin açık bir şekilde desteklenmesi çağrısında bulunmuştur.

Protestolar Nasıl Başladı?

Protesto gösterileri, Perşembe günü, ülkenin kuzeydoğusunda bulunan en kalabalık ikinci büyük kenti olan Mashhad’da başlamıştır.

Artan fiyatlar nedeniyle hükümete olan kızgınlıklarını dile getirmek ve Devlet Başkanı Hassan Rouhani’ye olan öfkelerini ifade etmek maksadıyla, İran halkı sokaklara çıkmışlardır. Göstericiler arasından sert sloganlar atan 52 kişi tutuklanmıştır.

Protestolar, ülkenin kuzeydoğusunda bulunan diğer kentlere de yayılmış ve bazıları, siyasi suçluların serbest bırakılmalarını ve polis dayaklarının son bulmasını talep eden çok daha büyük ve kapsamlı hükümet karşıtı gösterilere dönüşmüştür.

Cuma günü, yetkililerin uyarılarına rağmen gösteriler, ülkenin en büyük kentlerine de yayılmış durumdadır.

Muhabirlerin bildirdiklerine göre; yapılan gösteriler, ülke tarihinde, 2009 yılındaki tartışmalı bir seçim sonrasında yapılan protesto gösterilerinden bu yana görülen en ciddi ve genel hoşnutsuzluğu ifade eden gösterilerdir.

İnsanların Şikâyetleri Neler?

Ekonomik durumu ve rüşvet ile yolsuzlukları protesto maksadıyla başlayan gösteriler siyasi protesto gösterilerine dönüşmüş durumdadır.

Göstericiler tarafından atılan sloganların hedefi sadece Bay Rouhani değildir. Dini Lider Ayatollah Khamenei ve dini yönetim şekli de genel olarak protesto gösterilerinin hedefidir.

Göstericilerin; ‘‘İnsanlar dileniyor, imamlar Allah gibi davranıyor!’’ şeklinde sloganlar attıkları bildirilmektedir. Güçlü imamların bulunduğu kutsal Qom kentinde dahi şiddetli protesto gösterileri düzenlenmiştir.

Göstericilerin İran’ın dış müdahalelerine karşı da slogan attıkları ve Mashhad kentinde bazı göstericilerin, yönetimin iç meseleler yerine dış politikaya odaklanmasına atıfta bulunarak; ‘‘Gazze değil, Lübnan değil İran ve benim hayatım!’’ şeklinde bağırdıkları görülmüştür.

İnternete koyulan video görüntülerinde, bazı göstericilerin de ‘‘Suriye’yi bırak, bizi düşün!’’ şeklinde bağırdıkları görülmektedir. İran, Suriye’deki Bashar al-Assad hükümetine askeri destek sağlayan önde gelen ülkeler arasındadır.

İran, her ne kadar inkâr ediyor olsa da Yemen’de, Suudi liderliğindeki koalisyona karşı savaşan Houthi isyancılarına da silah sağlamakla suçlanmaktadır ve Lübnan’ın güçlü Şii hareketi olan Hizbullah’ın da müttefikidir.

Üst seçkin tabaka ve Devrim Muhafızlarına yakınlığı ile bilinen İran Fars haber ajansının bildirdiğine göre; ekonomik sorunları protesto etmek için protestolara katılan bazı göstericiler, diğerlerinin siyasi sloganlar atması üzerine gösterileri terk etmişlerdir.

Devlet Başkanı Rouhani daha önce İran’ın dünya güçleri ile 2015 yılında imzaladığı nükleer anlaşmanın ekonomiyi canlandıracağı sözünü vermiştir. Bununla birlikte, uluslararası yaptırımlar da kalkmış olmasına rağmen İran’da işsizlik oranı %12,4’tür.

Protestolar Ne Kadar Şiddetli?

Hükümetin yasa dışı toplanma ile ilgili uyarılarına rağmen, ülkenin her yanında, sosyal medya aracılığı ile protesto gösterilerine katılma çağrıları yapılmaktadır.

En az sekiz kentte, çeşitli büyüklükte protesto gösterilerinin düzenlendiği bildirilmektedir. Genel olarak bildirilen gösterici sayıları; 100 ile binlerce kişi arasında değişmektedir, fakat gösteriler, kitlesel eylemlere dönüşmüş değildir.

Yetkililerin Tepkisi Ne Oldu?

İnternete yüklenen bazı video görüntülerinde, Kermanshah kentinde, bazı göstericilerin güvenlik güçleri ile çatıştıkları görülmektedir.

Fars haber ajansı, Kermanshah kentinde protestocuların, bazı kamu binalarını tahrip ettiklerini ve güvenlik güçleri tarafından dağıtıldıklarını bildirmektedir.

Tehran genel valisi, yasadışı bütün toplanmalara, kentin ana kavşaklarında sıkı güvenlik önlemleri alan polis tarafından sert bir şekilde müdahale edileceğini açıklamıştır.

Mashhad kenti yetkilileri ise protesto gösterilerinin karşı devrimci unsurlar tarafında organize edildiğini iddia etmektedir ve İnternet ortamına yüklenen videolarda polisin su topları ile göstericilere müdahale ettikleri görülmektedir.

BBC’den Kasra Naji’nin Değerlendirmesi

Gösteriler, İran yetkililerini hazırlıksız yakalamıştır. Kendiliğinden gelişen hükümet karşıtı gösteriler, Devrim Muhafızları ve sayısız istihbarat ajansının, halkı çok sıkı bir şekilde kontrol altında tuttuğu ülkede çok nadir görülen bir olaydır.

Tahmin edilebileceği gibi protesto gösterilerinin sorumluları olarak, her zaman olduğu gibi devrim karşıtları ve yabancı ajanlar suçlanmaktadır. Fakat protestolar açık bir şekilde, İran halkının özellikle ekonomik durum hakkındaki genel hoşnutsuzluğundan kaynaklanmaktadır.

BBC Persian tarafından yapılan bir araştırmaya göre İran halkı sadece son 10 yılda %15 oranında fakirleşmiştir.

Birçok İranlı kendi hayat standartlarını geliştirmek için harcanmasını gereken paranın, İran liderleri tarafından Suriye, Yemen ve Irak’taki çatışmalar için harcandığına inanmaktadır. Bunun yanı sıra dini propaganda ve Şii İslam’ı yaymak maksadıyla milyarlarca dolar harcanmaktadır.

Fakat öyle görünüyor ki Devlet Başkanı Rouhani’ye muhalif olan katı tutum yanlıları, kısa sürede kontrolden çıkan ve ülkenin diğer kent ve kasabalarına yayılan bir gösteri tertip etmiş olabilirler.

Çevirenin Notları: Yazı aslına sadık kalınarak çevrilmiştir. Orijinal metne aşağıdaki link üzerinden erişebilirsiniz.

Amerikalı yetkililerin tutuklamaları şiddetle kınadıkları ve olayları yakinen izledikleri yönündeki açıklamalara bakıldığında, insanın aklına ABD, İran için düğmeye bastı mı sorusu geliyor. Bekleyelim ve görelim.

Wave of protests hits Iranian cities

Anti-government demonstrations that began in Iran on Thursday have now spread to several major cities. Large numbers reportedly turned out in Rasht, in the north, and Kermanshah, in the west, with smaller protests in Isfahan, Hamadan and elsewhere. The protests began against rising prices but have spiralled into a general outcry against clerical rule and government policies.