AMBULANS HELİKOPTERLERİ VE GECE UÇUŞU

Bu yazı; THK Gökçen Havacılık Şirketi tarafından yürütülen ambulans helikopterleri ile Gece Görüş Gözlükleri ile gece esnasında da uçulması öykünmelerine karşı 2015 yılında kaleme alınmıştır. Yazıda ifade edilen bütün öngörüler gerçekleşmiş ve deneme büyük bir fiyasko ile sonuçlanmıştır. Ambulans helikopterleri 2024 yılında da gece uçamamaktadır ve uçabilmeleri için daha çok uzun bir süre gerekmektedir…

Ercan Caner, Sun Savunma Net, 21 Ocak 2025

AMBULANS HELİKOPTERLER GECE UÇUŞUNA HAZIR

04 Mart 2015 Çarşamba, 18:41:08 Sağlık Bakanlığı Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürü Osman Nacar, yaptığı açıklamada, daha hızlı, daha kaliteli sağlık hizmeti sunumu için çalıştıklarını, bunlardan birisinin de gece uçuş yapabilecek ambulans helikopter olduğunu söyledi.

Havacılık otoritelerine göre helikopterler uçurulması zor olan hava araçlarıdırlar. Aynı otoritelere göre ambulans helikopter uçuşları, alçak irtifada ve kontrollü hava sahası dışında, genellikle radar kaplama alanları haricinde ve uygun hazırlanmamış iniş yerlerinde gerçekleştiğinden özellikle zordurlar. Bütün bu zorluklar gece bir kat daha artmaktadır ve bu husus EASA (European Aviation Safety Agency) 965/2012 numaralı yönetmelikte de açıkça ifade edilmektedir.

Gündüz uçuşlarında helikopter iniş alanının ebatları, rotorların döndüğü durumda helikopter uzunluk ve genişliğinin en az iki katı olmalıdır. Gece uçuşlarında bu oran uzunluk için dört, genişlik için iki kattır.

Türkiye, hava sahası yönetim sistemi, helikopter iniş panelleri, helikopterler üzerinde bulunan aviyonik ve seyrüsefer sistemleri ile pilotların durumsal farkındalığını artıran ilave sistemler açılarından bakıldığında gece ambulans helikopter uçuşları için henüz hazır olmaktan çok uzaktır.

Indianapolis Downtown Heliportu için hazırlanan ve 291 derece istikametinde alçalmayı sağlayan bir COPTER RNAV (GPS) alçalma kartı.

Dünyada ambulans helikopter kazalarının diğer kazalara göre oranı yüksektir ve kazaların çoğu gece uçuşları ve düşük görüş şartlarında meydana gelmektedir. Sadece pilotların Gece Görüş Gözlükleri (GGG) ile donatılması ve çarpışmayı önleyici sistemlerin eklenmesi kaza kırımları engellemekten çok uzak geçici ve göstermelik tedbirlerdir.

Özellikle gece icra edilen bir ambulans helikopter uçuşunda, helikopter görevi tamamlayana kadar hava trafik operatörlerinin pozitif kontrolünde olmalıdır; bunun anlamı teknolojik sistemler (radar, transponder, ADS-B vb) ile devamlı takip edilmelidir. Alçaktan uçan helikopterlerin mevcut takip sistemleri ile görev tamamlanana kadar takip edilmesine imkân yoktur. EASA tarafından önümüzdeki yıllarda bütün helikopterler için zorunlu hale getirilecek olan ADS-B (Automatic Dependent Surveillance-Broadcast) sisteminin sadece helikopterlerde olması yetmeyecek, altyapının DHMİ tarafından bütün Türkiye’de kurulması gerekecektir.

Geçici ve uçuş okullarının pilot adaylarını gerçekten belirttikleri süreler kadar uçurup uçurmadıklarını denetlemek maksadıyla uygulamaya koyulan ve gerçekte hava araçlarını takip etmekten çok uzak olan GSM tabanlı HATS (Hava Aracı Takip Sistemi), hava araçlarının devamlı olarak takip edilmesi sorununa asla bir çözüm değildir.

21 Ağustos 2014 2 pilot, 2 tıbbi personel, hasta ve yakını olmak üzere toplam 6 kişinin hayatını kaybettiği Bell 407 model ambulans helikopter kazasından geriye kalanlar.

Pilotların hassas seyrüsefer yapmasını ve bütün dünyada helikopterler için kullanılmaya başlanan ve uçaklar için de kullanılması öngörülen Point-in-Space yaklaşmaları uygulayabilmesini sağlayan EGNOS (European Geostationary Navigation Overlay Service) kaplaması yok. ADS-B yok, HATS yeterli, havacılık standartlarına uygun ve güvenilir değil, helikopter iniş panelleri uygun teknolojik sistemler ile donatılmamış, hava araçlarında pilotların durumsal farkındalıklarını artıran ilave sistemler yok, ama pilotlar GGG ile uçabiliyorlar. Ne yazık ki bu yaklaşım kaza ve kırımlara davetiye çıkarmaktır.

Havacılık sektöründe hemen hemen herkesin SESAR’ın ne olduğu hakkında bir fikri var, fakat yine EASA tarafından yürütülen HEDGE (Helicopters Deploy GNSS in Europe) Projesini ne yazık ki helikopter pilotlarının çoğu bilmiyor. Bu proje Avrupa Birliği (AB) tarafından desteklenmektedir ve hedefi alçak irtifalarda uçan helikopterlerin emniyetli olarak seyrüsefer ve hassas iniş-kalkış kabiliyetlerini geliştirmektir. Uydu tabanlı seyrüsefer teknolojileri (EGNOS) kullanılarak aşağıda belirtilen hedeflere ulaşılacaktır:

• Helikopterlerin uydu tabanlı seyrüsefer ve yaklaşma kolaylıklarından yararlanmasını sağlamak,
• Yaklaşma kolaylığı olmayan yerlerde helikopter yaklaşma prosedürleri oluşturmak,
• Uçuş emniyetini artırmak,
• Helikopterlerin ticari maksatlarla kullanım seviyesini yükseltmek,
• Helikopterlerin kötü hava şartları ve gece uçuş kabiliyetlerini geliştirmek,
• Zaman kayıplarını engellemek,
• Maliyetleri düşürmek ve
• Helikopter uçuşlarının kalite seviyesini yükseltmek.

Özetlemek gerekir ise; ambulans helikopterleri mevcut altyapı ile Türkiye’de emniyetli olarak uçurulamazlar ve risk seviyesi zaten çok yüksek olan bu uçuşların başlatılması birçok kazaya bilerek davetiye çıkarmak anlamına gelmektedir. EGNOS kaplaması sağlanmadan, iniş panelleri uygun hale getirilmeden, alçalma-iniş-kalkış-pas geçme prosedürleri oluşturulmadan, tüm uçuş esnasında pozitif kontrol tesis edilmeden ve helikopterler pilotların durumsal farkındalıklarını artıracak ilave sistemler ile donatılmadan, sadece GGG’lerine güvenmek hiç akılcı bir çözüm değildir.

Ambulans helikopter uçuşlarının emniyetli olarak yapılmasında en büyük sorumluluk ve yol gösterme görevi bizzat bu göreve aday olan helikopter pilotlarına düşmektedir. Unutulmamalıdır ki yetersiz altyapı ile bir işe girişmek gelecekte birçok kazaya neden olacaktır ve susmak, doğruyu anlatmamak hukuki değilse de vicdani sorumluluk doğuracaktır.