Artırılmış Gerçeklik

Önsöz – Daniel Suarez

Arıtılmış Gerçeklik (AG) teknolojisinin kullanılma zamanı artık gelmiştir. 1960’lı yılların başında ilkel ve uygulama alanı olmadığı yönünde değerlendirmeler yapılan bu teknoloji artık pratik uygulamaları olan bir teknoloji olarak görülmektedir.  Mobil işleme alanındaki son gelişmeler, sayısal verilerin depolanmasında deyim yerinde ise yaşanan patlama, kablosuz geniş bant iletişiminin yaygınlaşması, akıllı telefonların kitlesel kullanımı ve İnternette depolanabilen sınırsız veriler ile birleştiğinde, oyunun kurallarını değiştirebilecek kapasitedeki AG teknolojisinin gelişmesi ve pratik kullanımındaki bütün engeller ortadan kalkmıştır.

 Tüketiciler tarafından kullanılmakta olan AG teknolojisi uygulamasına, üzerlerine yerleştirilmiş kamera, akselometre, mikrofon ve GPS kabiliyetleri sayesinde yüz milyonlarca akıllı telefonda rastlamak mümkündür, Nvidia ve QualComm gibi belli başlı yonga şirketlerinin AG’ye özel yonga setlerini geliştirmesi fiyatların düşmesine ve bu teknolojinin giderek artan oranda yaygınlaşmasına neden olacaktır.

Cevaplandırılması gereken birkaç soru bulunmaktadır: Artırılmış Gerçeklik nedir? Daha da önemlisi AG uygulamaları giderek yaygınlaştığında insan hayatına getireceği değişiklikler neler olacaktır? Bu teknolojinin getireceği riskler, sağlayacağı avantajlar nelerdir? Günümüzde AG teknolojisi, pratik uygulamaları ile gençlerin dikkatlerini içeceklere, video oyunlarına ve sinema reklamlarına yönlendirmek maksadıyla kullanılan yeni bir teknoloji olarak görülmektedir.

Bununla beraber, İnternetin üç boyutlu bir akrabası olarak AG teknolojisinin, tıpkı İnternet gibi aynı yolu izleyerek giderek artan oranda yaygınlaşacağı, gelecekte her alanda kullanılabilecek ve sonunda kitlesel bir kullanım ve altyapıya sahip olacak bir teknoloji olacağı yadsınamaz bir gerçektir. AG teknolojisini bir devrim olarak gören ve geliştirilmesi için çalışan bireyler ve şirketler giderek artacak, başarılar ve başarısızlıklar olacaktır, fakat AG teknolojisinin insan hayatını kolaylaştıracak birçok alanda kullanılabileceğini ispatlaması bu teknolojinin gelecekte çok daha büyüyüp yaygınlaşacağının en büyük kanıtıdır.

AG teknolojisinin en büyük potansiyel kullanım alanlarından bir tanesinin, İnternetin de yıldızının parladığı bilgiye ulaşım olması asla bir tesadüf değildir. Eğitim ve öğretim alanında İnternet, sayısız sertifika da sağlayan online programlar ile doludur. Harvard ve M.I.T. üniversiteleri kullanıcılara ücretsiz online eğitim ve öğretim seçenekleri sunmaktadırlar. AG teknolojisi, interaktif bilgileri mekânsal ortamda sunarak kullanımı kolaylaştırarak eğitim ve öğretimi bir adım daha ileriye götürecektir.

Örneğin, karmaşık bir donanımın kullanım prosedürlerini okumak yerine, ekranda beliren dünyaca ünlü bir uzmandan dinlemek, çok daha etkin bir eğitim öğretim yöntemidir. Yine benzer şekilde, acil bir durumda uygun ilk yardım tekniğinin, sanal eklentiler ile uygulayanın elleri üzerine bindirilerek gösterilmesi, ilk yardım uygulanan insanın yaşamının kurtarılmasında anahtar bir rol oynayabilecektir. Bütün bu yaklaşımlar, insanın gördüklerini, geçmişte atalarımızın çevrelerindeki tehditleri araştırırken evrim sonucu geliştirdikleri, çok daha çabuk kavrayabilmesi ve öğrenmesi ile ilgilidir.

Eğlenceden eğitim ve öğretime, güvenlik, askeri, politik ve yasama alanlarının yanı sıra birçok endüstrinin de bu gelişime açık, yaygın ve potansiyel teknolojiden faydalanacağı aşikârdır. AG teknolojisinin de insanın bugüne kadar gösterdiği çabalardan farkı yoktur. Bu yeni teknolojinin uygulanmasında da tehlikeler vardır. AG teknolojisi kullanımının insanlar arasında ikinci ve üçüncü dereceden kasti olmayan etkileri olacak ve şüphesiz, tıpkı İnternetin yeni ortaya çıktığında olduğu gibi, bugüne kadar görülmemiş büyüklükte karmaşık ve sosyal sonuçlara yol açacaktır.

Örnek vermek gerekirse; yüz tanıma sistemleri, plaka numarası okuyucuları, mobil telefonlar, bilgisayarlar ve diğer elektronik cihazların kısa mesafelerde kablosuz olarak birbirleri ile iletişimini sağlayan bluetooth tanımlamaları ve burada isminden bahsedilmeyen birçok diğer teknolojinin başa takılan görüntü sistemleri ile birlikte kullanılabilmesi, caddede yürürken birçok insan hakkında ayrıntılı veri toplanmasını sağlayabilecektir.

AG teknolojisinin bu maksatla kullanımı suçlular, reklam şirketleri, emniyet kuvvetleri ve iş başvurusunda bulunan adayları değerlendiren işverenler açısından çok değişik imkânlar sağlayabilecektir. Geçmişte büyük bir olasılıkla İnternet ortamında depolanarak muhafaza edilen hakkımızdaki birçok verinin gelecekte ayrıcalıklı insanlar tarafından görüntülenebilmesinin yasal ve sosyal yansımaları neler olacaktır? Yoldan geçenleri ifşa etmede kurallar neler olacaktır? Daha yüzeysel bir gizlilik beklenmiyor olsa da, kişisel bilgilerin korunması ile veri madenciliğinin kullanılmasına karşı toplum nezdinde mantıklı bir beklenti var mıdır? AG oyunlarını ve uygulamalarını geliştiren üreticiler ve şirketlerin gerçek ortam görüntüsünün engellenmesi nedeniyle kullananların maruz kaldıkları, örneğin bir otobüsün altında kaldıkları kazalarda sorumluluk ve yükümlülükleri neler olacaktır? Benzer şekilde suçlular, her zaman olduğu gibi, bu teknolojinin avantajlarından yararlanan ilk öncüler mi olacaktır.

Bir toplumu birbirine bağlayan güven duygusu, AG teknolojisinin sağladığı avantajlardan yararlanma kabiliyetleri ortaya çıktıkça ve arttıkça test edilebilecektir. AG teknolojisini savunanlar ve bu teknolojinin etkilerini anlamak isteyenler için şimdi bütün bu olasılıkları düşünme zamanıdır.

Artırılmış Gerçekliğin Tanımı

Artırılmış Gerçeklik, sanal ortam veya daha sık kullanılan ifade ile sanal gerçekliğin değişik bir uygulamasıdır. Sanal Gerçeklik teknolojileri bir kullanıcıyı tamamıyla sentetik bir ortam içerisine sokarlar ve kullanıcı bu sentetik çevre içerisindeyken etrafındaki gerçek dünyayı göremez. Artırılmış Gerçeklik ise aksine resim, ses, video gibi sayısal ve bilgisayar tarafından üretilen bilgileri veya dokunma ve dokunsal hisleri gerçek ortama aktaran bir teknolojidir. AG teknik olarak beş duyunun geliştirilmesi maksadı ile kullanılabilir,  fakat günümüzde en yaygın kullanım şekli görsel yeteneklerin artırılması üzerinde yoğunlaşmıştır.

Sanal gerçekliğin aksine AG, sanal nesneleri gerçek dünya nesneleri üzerine bindirerek veya birleştirerek kullanıcının gerçek dünyayı da aynı anda görmesine olanak sağlar. Bu nedenle artırılmış gerçeklik teknolojisi, gerçek dünyayı sanal görüntü ile değiştirmek yerine, gerçekliği zenginleştirmek maksadı ile kullanılır. Artırılmış Gerçeklik tamamen sentetik ortam ile tamamıyla gerçek dünyanın bir karışımı veya ara zemin olarak tanımlanabilir.

Artırılmış Gerçeklik teknolojisinin kullanıldığı en güzel örnek savaş pilotları tarafından kullanılan kaska monteli görüntü sistemleridir. Çoğumuz büyük bir olasılıkla televizyonlarda ve belgesellerde kaska monteli görüntü sistemlerini görmüşüzdür. Kaska monteli görüntü sistemi pilota, kokpit içerisinden hava aracı dışına bakarken sayısal olarak suni ufuk, irtifa, sürat ve diğer bilgileri içeren sayısal bir veri katmanı sunmaktadır.

Artırılmış gerçeklik teknolojisinin tanımından ve sağlayacağı imkân ve kabiliyetlerden bahsetmeyi müteakip bu teknolojinin üç temel özelliğini biraz daha geniş olarak açıklamak gerekmektedir. Artırılmış Gerçeklik teknolojisinin üç temel karakteristiği aşağıdadır:

• Artırılmış Gerçeklik gerçek ve sanal bilgileri birleştirir.
• Artırılmış Gerçeklik gerçek zamanlıdır.
• Artırılmış Gerçeklik üç boyutlu bir ortamda işletilir ve kullanılır.

Artırılmış Gerçeklik Ne değildir?

Günümüzde sayısal medyanın yaygın olarak kullanıldığı birçok örnek mevcuttur, bununla beraber bunların tümünü Artırılmış Gerçeklik olarak tanımlamak doğru değildir. Photoshop ile değiştirilen bir fotoğraf veya iki boyutlu herhangi bir katman, Artırılmış Gerçeklik uygulama ve teknolojisi değildir. Sinema ve televizyon sektöründe de durum aynıdır. Jurassic Park ve Avatar filmlerindeki gerçekçi fotoğraflar içeren sanal objelerin, kesintisiz ve akıcı bir şekilde üç boyutlu olarak gerçek ortam ile birleştirilmesi, interaktiflik içermediğinden bir Artırılmış Gerçeklik uygulaması değildir.

Artırılmış Gerçeklik bazen, özellikle cep telefonları dünyasında ‘sanal araştırma’ ile karıştırılmaktadır. Sanal araştırma, diğer objeler ve özellikler arasında belirli bir objenin belirlenmesi ve özelliklerinin tespit edilmesi maksadı ile görsel çevrenin aktif olarak taranmasıdır. Google gözlükleri ve ‘‘Nokia Point and Find’’ uygulamaları, kullanıcılara cep telefonlarını kullanarak çevrelerini tarayarak bir objeyi ve o obje ile ilgili bilgileri bulma kolaylığı sağlamaktadır. Bazı yönlerden bu uygulamalar, Artırılmış Gerçeklik teknolojisinin ‘tanıma’ özelliği ile aynıdır ve gerçek dünya ile gerçek zamanlı olarak interaktiftirler, fakat aslında, Artırılmış Gerçeklik teknolojisinin temel özellikleri olan sanal ve gerçek dünyayı birleştirme ve üç boyutlu bir ortamda çalışma gereksinimlerini karşılamamaktadırlar.

Artırılmış Gerçeklik Bileşenleri

Artırılmış Gerçeklik teknolojisinin kullanıldığı farklı platformlar olduğundan, bu teknolojinin tam randımanlı olarak çalışabilmesi için gerekli olan birçok bileşen bulunmaktadır. Sabit ve hareketli ortamlarda Artırılmış Gerçeklik teknolojisi uygulamaları için gerekli olan bileşenler aşağıda sıralanmıştır:

Donanım:

­_ Kişisel bilgisayar veya mobil bir cihaz,

_ Monitör veya görüntü ekranı,

_ Kamera,

_ İzleme ve algılama sistemleri (GPS- Küresel Konumlama Sistemi, pusula, akseloremetre),

_ Bir network (ağ) altyapısı,

_ İşaretleyici (marker): işaretleyiciler sanal ve gerçek dünyanın bir araya gelerek birleştikleri objeler veya yerlerdir. Bu yer, bilgisayarın sayısal verileri sunmak üzere gerçek dünya görüntüsü üzerinde algıladığı yerdir.

Yazılım:

_ Lokal olarak çalışan bir uygulama veya program,

_ Web hizmeti,

_ Bir içerik sunucu.

Günümüzde Artırılmış Gerçeklik teknolojisinin kullanılabildiği dört farklı platform bulunmaktadır:

Web Kameralı Kişisel Bilgisayarlar

Hepsi değilse de birçok kişisel bilgisayarlar web kamerası ihtiva ettiğinden, bu platformlarda Artırılmış Gerçeklik uygulamalarını görmek için gereken bileşenler açık ve nettir. Mobil olan cep telefonları ve tablet bilgisayarlar ile karşılaştırıldığında, sabit olan kişisel bilgisayarların web kamerası önüne canlı geri beslemeler sağlamak üzere bir işaretleyici yerleştirilir. İşaretleyiciyi algılandığında, kullanıcıya ekran üzerinde interaktif olarak etkileşime girebileceği, Artırılmış Gerçeklik teknolojisi ile zenginleştirilmiş bir görüntü sağlanır.

Büfeler, Sayısal Tabelalar ve Windows Görüntüleri

Büfeler, Artırılmış Gerçeklik uygulaması sayesinde bulundurdukları çok çeşitli mallar hakkında müşterilerine ilave ve ayrıntılı bilgiler sunabilirler. Buna örnek olarak bir kutu içerisinde yer alan Lego setinin tamamlanmış halinin müşterilere sunulması gösterilebilir. Ticari fuarlara katılan müşterilere daha görsel veriler sunabilmek ve onların dikkatlerini çekmek amacıyla çeşitli Artırılmış Gerçeklik uygulamaları kullanılmaktadır.

Akıllı Telefonlar ve Tabletler

Akıllı telefonların, Artırılmış Gerçeklik içeriklerine ulaşmak maksadıyla kullanılmaları, günümüzde en tartışmalı konuların başında gelmektedir. Akıllı telefonlar, üzerlerinde olan web kameraları ve ekranları ile sadece doğrultuldukları işaretleyicileri tespit etmekle kalmayıp, pusula ve GPS kabiliyetlerini de kullanarak, çevrenin ve ilgi çekici alanların zenginleştirilmesi maksadı ile de kullanılabilirler. Pazara sunulan tablet bilgisayarların birçok modeli üzerinde HD kameralar ve GPS imkân ve kabiliyeti olduğundan bu kategori altında değerlendirilmektedirler.

Artırılmış Gerçeklik Gözlükleri ve Başa Monteli Görüntü Sistemleri

Henüz yaygın olmasalar da, Vuzix ve ODG gibi şirketler tarafından imal edilen AG imkân kabiliyetli gözlükler pazara sunulmuş durumdadır. Zaman içerisinde bu teknoloji geliştikçe AG imkân kabiliyetli akıllı gözlükler iPad ve akıllı telefonlar gibi yaygınlaşacak ve kullanıcılarına kişisel gereksinim ve tercihlerine uygun olarak AG teknolojisinin olanaklarını kesintisiz olarak sağlayacaklardır.

Artırılmış Gerçeklik teknolojisi emekleme safhasından yeni kurtulmaktadır ve gelecekte sınırsız kullanım alanları olacaktır. Günümüzde birçok alanda çok ilginç ve inovatif şekilde kullanılmaya başlanan Artırılmış Gerçeklik uygulamaları, gereken bileşenlerin de gelişmesiyle, hayatımızın her alanında yerini alarak insan hayatını kolaylaştıracak ve geliştirecektir. Bazı özellikleri ile rahatsız edici ve hatta korkutucu olsa da Artırılmış Gerçeklik teknolojisinin gelişmesini ve olgunlaşmasını izlemek gerçekten ilginç olacak.

Yazarlar Hakkında:

Daniel Suarez: ABD bilgi teknolojileri danışmanlığından yazarlığa geçen Suarez ilk olarak Leinad Zeraus (Tersten Okuyunuz) takma adı ile yazmaya başlamıştır. İlk romanı olan Daemon, 2006 yılında, kendi yayınevi Verdugo Press tarafından yayımlanmıştır. Sonraki kitabı Freedom, 2010 yılında yayımlanmıştır. Son kitabı Kill Decision ile 2015 Prometheus Ödülünü kazanmıştır.

Gregory Kipper: Gregory Kipper geleceği gören, yazar ve yeni ortaya çıkan teknolojileri gören stratejik bir tahmincidir. Seçkin üniversiteler tarafından düzenlenen çeşitli etkinliklere onur konuşmacısı olarak katılan Kipper aynı zamanda sayısal adli tıp eğitmeni ve devlet ve ticari sektörde güvenilen bir danışmandır. Sayısal adli tıp ve yeni teknolojiler alanında Investigator’s Guide to Steganography, Wireless Crime and Forensic Investigation ve Virtualization and Forensics de dâhil olmak üzere birçok kitap yazmıştır.

 Joseph Rampolla: 17 yıl emniyet kuvvetlerinde görev yapan Rampolla siber suçlar, artırılmış gerçeklik, sanal dünyalar, terörle mücadele, siber saldırılar ve gizli İnternet Röle Sohbeti alanlarında ülke çapında tanınan bir konuşmacıdır. Rampolla, ABD çapında çeşitli organizasyonların danışmanlık görevini sürdürmekte ve National District Attorney’s Association ile Fox Valley Technical College temsilciliklerini sürdürmektedir.

ÇEVİREN: Ercan Caner, Elektrik ve Elektronik Mühendisliğinin yanı sıra, uçak ve helikopter lisanslarına sahiptir. Yüksek lisans derecesini Gazi Üniversitesi’nden Avrupa Birliği – Türkiye İlişkileri alanında alan Caner, halen Türkiye Hava Sahası Yönetimi alanında Haliç Üniversitesi’nde doktora tez çalışmalarını sürdürmektedir. İnsansız Hava Araçları (2014) ve Taarruz Helikopterleri (2015) konulu makaleleri yayımlanmıştır. 36 yılı kapsayan TSK, BM ve NATO deneyimlerine sahiptir. E-mail:ercancaner@gmail.com @ercancaner1963

Artırılmış Gerçeklik (AG) Gözlükleri Gelecekte Pilotların Yoğun Siste Uçmalarına Yardımcı Olabilir adlı makaleyi BURADAN okuyabilirsiniz.