Askeri Pilot Eğitiminde
Yeni Yaklaşımlar

Ercan Caner, Sun Savunma Net, 13 Mart 2021

Acil Durum Tepki Metodolojisi – Emergency Response Methodology

Birleşik Devletler Ordusu Kara Havacılık sınıfı eğiticileri, pilotların hava aracı acil durum eğitim ve değerlendirmelerinde 50 yıldan daha fazla bir zamandır aynı yöntemi uygulamaktadır. Bu geleneksel yaklaşım ve düşüncenin temelinde, acil durumla karşılaşıldığında uygulanması gereken adımların ezberlenmesi ve süratle uygulanması yatmaktadır. Günümüzde, bütün ABD Kara Havacılık sınıfı personeli bu yaklaşımla eğitilmişlerdir.

Bu metodoloji, özellikle yedekli sistemlerin olmadığı ve hava aracının kontrolünün sürdürülmesi için sürekli kumanda girdisi gerektiren ilk nesil hava araçlarında olmak üzere, hiç şüphesiz son 50 yılda birçok insanın hayatlarını kurtarmıştır. Bununla birlikte hava araçları teknolojiye paralel olarak geliştiğinden ve çok daha etkin ve karmaşık bir hale geldiğinden, uçuş ekiplerinin eğitimlerinin de geliştirilmesi ve ortaya çıkan yeni ihtiyaçları karşılayacak hale getirilmesi gerekmektedir.

Birleşik Devletler Kara Havacılık Mükemmeliyet Merkezi (U.S. Army Aviation Center of Excellence), 2019 yılında sınıfın mevcut acil durum eğitim yaklaşımını incelemek üzere bir girişim başlatmıştır. Kara Havacılık envanterinde bulunan helikopterler, büyük çaplı muharebe operasyonları için kollar oluşturduğundan ve rutin olarak, alçak irtifalarda; arazi ile doğal ve suni engellere yakın olarak uçtuklarından birkaç kaza-kırım meydana gelmiş ve kara havacı pilotları acil durumlara hazırlama eğitimlerinde yeni bir yaklaşım ihtiyacı ortaya çıkmıştır.

Kara havacıları uçuşun her safhasında karşı karşıya kalabilecekleri acil durumlara daha iyi hazırlamak maksadıyla FADEC-F (FLY-ALERT-DIAGNOSE-EXECUTE-COMMUNICATE-FLY) olarak ifade edilen yeni bir Acil Durum Tepki Yöntemi geliştirilmiştir. Projenin birinci safhasında gerçekleştirilen acil durum tepki yöntem değişikliği ile pilotların hava aracı acil durumlarına yaklaşım ve tepkilerinde köklü değişiklikler gerçekleştirilmiştir. Projenin uygulanmaya başlanması sonrasında birkaç havacılık birliği gerçek uçuş ortamında karşılaşılan acil durumlara pilotların başarıyla tepki gösterdiği olayları rapor etmiştir.

Uçuş Referans Kartları – Flight Reference Cards

Acil Durum Tepki Metodolojisinin ardından projenin ikinci safhasında; pilotların uçuş esnasında daha etkin ve koordineli karar vermesini sağlamak maksadıyla, uçuş el kitabı acil durum prosedürleri bölümlerinin çok daha fonksiyonel hale getirilmesine odaklanılmıştır. Envanterde bulunan bütün hava araçlarına ait güncellenen acil durum prosedürleri bölümleri, Uçuş Reference Kartları formatında hazırlanarak pilotların kullanımına sunulmuştur. Uçuş Referans kartları pilotların uçuş esnasında karşılaştıkları acil durumlara; kritik olmayan kararları geriye bırakırken, hava aracının kontrolüne, mürettebat koordinasyonuna ve üzerinde düşünülen faaliyetlerin yerine getirilmesine öncelik vermesini sağlamaktadır.

FADEC-F ve Bombardier CHALLENGER 604 modeli uçağın stoldan kurtulma maksadıyla uygulanan klasik acil durum uygulama adımları

Bütün acil durumlarda, fakat özellikle arazi uçuş ortamında icra edilen uçuşlarda karşılaşılan hava aracı acil durumlarında, hava aracının uçuş profiline uygun olarak tepki gösterilmesi çok önemlidir. Kara Havacılık Mükemmeliyet Merkezi, bu karmaşık uçuş ortamlarında icra edilen uçuşlarda riskleri azaltmak maksadıyla; Acil Durum Tepki Metodolojisi (ERM-Emergency Response Methodology) adı verilen iki safhalı bir yaklaşım geliştirmiştir.

Yeni Acil Durum Tepki Metodolojisinde uygulanması gereken acil prosedür adım sayısı çok dikkatli ve koordineli bir çalışma sonucu %60 oranında azaltılmıştır. Uçuş Referans Kartları ve Acil Durum Tepki metodolojisinin en önemli özelliği; pilotlara hava aracının kontrolünü yeniden sağlama ve emniyetle uçuşu sürdürebilmeleri için gerçekten odaklanmaları gereken en önemli acil durum prosedürlerini göstermesidir. Diğer acil durum prosedürlerinin yine ezberlenmesi ve uygulanması gerekmektedir. Fakat Uçuş Referans Kartları formatı ve yapısı pilotların uçuş esnasında herhangi bir acil durumla karşılaştıklarında, altı çizili bir adımı uygulamadan önce kontrol listelerini fiziki olarak açabilmelerini sağlamaktadır. Birçok acil durum prosedür adımının çıkarılması, pilotları düzinelerce prosedürü ezberlemekten kurtarmış ve bilişsel hata olasılığını azaltarak kokpitte dokümana bakabilmelerini kolaylaştırmıştır.

Birinci safhada; helikopter pilotlarının bütün acil durumlarda hayatta kalmak için kullanabilecekleri temel bir yaklaşım geliştirmek üzere, döner kanatlı hava araçlarında Acil Durumlara Tepki eğitim programının incelenmesine odaklanılmıştır. Yeni geliştirilen ve FADEC-F olarak adlandırılan acil durum tepki yöntemi,  helikopter uçuşları esnasında karşılaşılabilecek bütün acil durumlara uygun bir temel bir mantık sağlamaktadır.

Yeni eğitim metodolojisi; ilk olarak hava aracının kontrolüne öncelik verirken, pilotların iletişim kurması ve acil duruma müdahalesi için bir yapı oluşturmaktadır. Geliştirilen yeni acil durum tepki metodolojisi; pilotun ağır stres altında uygulaması gereken ve spesifik adımların karıştırılabileceği veya atlanabileceği önceden ezberlediği acil durum adımlarını uygulamak yerine, acil duruma bir bütünlük içinde tepki göstermesini sağlamaktadır.

Bütün acil durumlarda pilot önceliğini hava aracını uçurmaya vermelidir. Bu prensip çok eski bir özdeyiş olan AVIATE-NAVIGATE-COMMUNICATE (Uçur-Seyrüsefer Yap-İletişim Kur) sıralamasına uygundur. Fakat yeni acil durum tepki metodolojisi, pilotlar için takip etmeleri gereken resmi ve öğrenilmesi kolay bir tepki süreci geliştirmiştir. ABD Kara Havacılık sınıfı envanterinde bulunan bütün döner kanatlı hava araçlarının pilotları için eğitim modülü, iletişim standardizasyonu ve bütün sınıf bünyesinde eğitimin standardizasyonu için bir eğitim paketi hazırlanmıştır.

Bu çalışmada her ne kadar öncelik döner kanatlı hava araçlarına verilmiş olsa da Kara Havacılık Mükemmeliyet Merkezi sabit kanatlı hava aracı pilotları için de aynı mantıkla eğitim modüllerinin hazırlanmasını planlamaya almıştır. Bütün kara havacılık sınıfını kapsayan yeni acil durum tepki metodolojisi ile pilotların geniş ölçekli muharebe operasyonlarında icra edecekleri uçuş görevleri esnasında karşılaşacakları acil durumlara çok daha iyi seviyede hazırlanmaları ve tepki göstermelerinin sağlanması hedeflenmektedir.

ABD Kara Havacılık Mükemmeliyet Merkezi tarafından başlatılan bu girişimin ikinci safhası halen sürmektedir ve yukarıda da ifade edildiği gibi sınıf envanterinde bulunan bütün sabit kanatlı hava araçlarını da kapsayacaktır. Kara Havacılık Sınıfı Mükemmeliyet Merkezi ayrıntılı bir çalışma, diğer havacılık unsurları ve ortak ülke havacılık ürünlerinin analizi sonucunda, envanterde bulunan bütün döner kanatlı hava araçları için Uçuş Referans Kartları (FRC-Flight Reference Card) formatında çok daha akılcı ve sezgisel mürettebat kontrol listeleri hazırlamıştır. Hazırlanan operatör el kitaplarında acil durum prosedürlerinin yanı sıra normal usuller de geliştirilmiştir.

Hazırlanan Uçuş Referans Kartlarının Acil Prosedürler bölümü mantıksal olarak gruplandırılmış, sekmelere ayrılmış ve ikaz, dikkat ve tavsiye mesajları ile görev donanım arızaları renklerle kodlandırılarak kısımlara ayrılmıştır. Uçuş Referans Kartları, arıza tespiti ve pilotun karar vermesine yardımcı olmak maksadıyla hazırlanan basitleştirilmiş acil durum prosedürleri ve belirli durumları destekleyen uygun destekleyici bilgiler içermektedir.

Modern ve gelişmiş hava araçları, yeni eğitim ve değerlendirme metodolojileri gerektirmektedir. Fotoğrafta, Türkiye’nin milli gururu önünde gururla poz veren TUSAŞ deneysel test pilotları görülmektedir. Fotoğraf: gaste24

Kara Havacılık Eğitim Merkezi Komutanı yaptığı açıklamada, pilotlara güncellenmiş Uçuş Referans Kartları formatında uçuş mürettebat kontrol listeleri verilmesinin, zor uçuş koşullarında onların sezgisel ve maksat tasarımlı uygun bilgilere erişmesini hızlandıracağını ifade etmektedir. FADEC-F mürettebatın acil durumlara tepkisini bütün öğeleriyle birlikte ele almasını sağlarken Uçuş Referans Kartları da daha bilgili tespit ve acil durum aksiyon adımlarının uygulanması kolaylaştırarak, bir acil durum esnasında gerekli bilgilere erişimi hızlandıracaktır.

ABD Kara Havacılık sınıfı, pilotların acil durumlara tepki eğitimlerini yeniden tasarlayarak, özellikle kritik acil durumlarda, ezberlenen acil durum prosedürlerini adım adım uygulamak yerine emniyetli uçuş profillerine öncelik vermeyi düşünen pilotlar yetiştirmeyi hedeflemektedir.

 Bu yeni yaklaşım hayatta kalmayı artıracak ve Kara Havacılık sınıfında toptan bir kültür değişimine neden olacaktır. Kara Havacılık sınıfını kapsayan bu değişim, bütün personel mürettebat eğitim ve değerlendirmesine tam olarak katkı sağlamadığı ve bu yeni yaklaşımı benimsemediği sürece gerçekleşmeyecektir.

Pilotların uçuş esnasında karşı karşıya kaldıkları acil durumları bütünsel olarak ele almalarının yanı sıra kontrol uçuşlarında değerlendirmelerinin de aynı mantıkla yapılması hedeflenmektedir. Pilotların geçmişte olduğu gibi acil durum prosedürlerini birebir ezberlediği günler artık geride kalmıştır. Acil durum prosedürlerinin süratle uygulanması hayatta kalmak anlamına gelmemektedir. Bütün uçuş okulları ve Kara Havacılık Sınıfı, karşılaşılan acil durumlarda birinci önceliği hava araçlarını emniyetle uçurmayı sürdürmek olan pilotlar yetiştirmeye odaklanmalıdır.

Bütün uçuculara emniyetli uçuşlar dilerim…