BEKLENMEYEN ALET UÇUŞ ŞARTLARINA GİRİŞ

Görerek uçuş şartlarında uçmanın çekiciliğine kapılmayın! Yoksa ölürsünüz!

Yazar: Ercan Caner, Sun Savunma Net, 28 Haziran 2017

Beklenmeyen alet uçuş şartlarına giriş, planlı olmayan bir şekilde, kötüleşen hava durumunun sizi görerek uçuşa devam edemeyecek duruma sokmasıdır. Beklenmeyen alet uçuş şartlarına girişe aşağıdakiler neden olmaktadır:

• Uygun olmayan muhakeme,
• Kendine aşırı güven,
• Pilotlar üzerindeki baskı,
• Hatalı karar verme,
• Yetersiz uçuş öncesi planlama,
• Gece uçuş şartları,
• Dağlık arazi,
• Başarı beklentisidir.

Beklenmeyen alet uçuş şartlarına giriş özellikle helikopterler için büyük bir tehlikedir. Helikopterler uçmak için tasarlanmamışlardır, onlar havada tutunabilmek için havayı sürekli olarak döven hava araçlarıdırlar. Sabit kanatlı bir hava aracında uçuyorsanız ve yeterli irtifa da var ise beklenmedik alet uçuş şartlarına giriş sonrasında vertigo (Where to Go) olduğunuzda, kumandaları serbest bırakırsanız uçak kendiliğinden düz uçuş pozisyonuna girecektir. Fakat döner kanatlı bir hava aracında bir kez vertigo olduğunuzda kurtulmak mucizelere bağlıdır. Beklenmeyen alet şartlarına girişte paniğe kapılan bir helikopter pilotunun yaşama şansı yoktur.

Bu nedenle beklenmeyen alet şartlarına girişte uygulanacak hareket tarzı ve mürettebat arasındaki koordinasyon çok önemlidir. Beklenmeyen alet şartlarına girişte uygulanması gereken standart hareket tarzları aşağıdadır:

1. Alet uçuş şartlarına girildiğini diğer mürettebata haber verin, helikopterin uygun şekilde uçuşa devam ettirin ve derhal alet uçuş şartlarına geçin.
2. Derhal tırmanışı başlatın.
3. Beklenmeyen şartlarda alet uçuş şartlarından kurtulma prosedürünü uygulayın:
4. Hava aracının pozisyonu: Helikopteri düz uçuş konumuna getirin ve hava aracını trimde muhafaza ederken sürati arzu edilen hıza ayarlayın.
5. İstikamet: Uçuş istikametini muhafaza edin ve sadece bilinen doğal ve suni engellerden kaçınmak maksadıyla dönüş manevrası uygulayın.
6. Tork: Tırmanış torkunu uygun irtifaya tırmanana kadar muhafaza edin.
7. Sürat: Uygun tırmanma süratine ayarlayın.

Beklenmeyen alet uçuş şartlarına girişte kumandalarda olan pilot derhal alet uçuş şartlarına girildiği uyarısını diğer mürettebata duyurur, aletle uçuş şartlarına geçer ve helikopteri kontrol etmeyi sürdürürken tırmanış başlatır. Kumandalarda olmayan diğer pilot ‘‘Beklenmeyen Alet Şartlarına Giriş’’ diye tekrarlayarak durumu anladığını kumandalarda olan pilota bildirir ve kokpitteki göstergeleri takip etmeye başlar. Helikopter pozitif bir tırmanmaya başladığında kumandalarda olan pilotu bilgilendirir. Bulunulan irtifayı, tırmanılan irtifayı ve uçulan başı söyler, kaçınılması gereken doğal ve/veya suni engel var ise uçulması gereken baş istikametini de kumandalarda olan pilota bildirir.

Kumandalarda olmayan pilot süratle transponder cihazını ‘‘Emergency’’ konumuna alır. Seyrüsefer sistemlerini gerekiyor ise uygun frekanslara ayarlar, telsiz konuşmaları kumandalarda olmayan pilotun sorumluluğundadır. Kumandalarda olmayan pilot, diğer pilotun oryantasyon kaybı yaşaması durumunda kumandaları almak için hazır olmalı ve kumandalarda olan pilot tarafından verilen diğer görevleri yerine getirmelidir.

Teknisyenin temel sorumluluğu sürekli olarak hava aracı dışını takip etmektir. Teknisyen, arazi ile doğal/suni engellerden kaçınmak için kumandalarda olan pilota yardım etmekten sorumludur. Görerek uçuş şartlarına girilir ise kumandalarda olan pilotu bilgilendirir. Teknisyen pilotlar tarafından verilen diğer görevleri de icra eder.

Pilotlar uçtukları ortama bağlı olarak derhal tırmanma sağlayacak tork ve hava hızını tesis etmelidirler. Beklenmeyen alet uçuş şartlarına girişte uygulanacak en önemli faaliyet, aletler vasıtasıyla hava aracını kontrol ederken derhal tırmanışı tesis etmektir. Helikopterin kontrolü ve tırmanış tesis edildikten sonra transponder cihazı ‘‘Emergency’’ konumuna alınmalıdır. Kumandalarda olmayan pilot, uygun irtifa, istikamet ve gerekirse bir frekans almak üzere hava trafik ünitesi ile temasa geçer. Başlangıçta hava trafik ünitesi ile temas kurulamaz ise helikopterin konumunu belirlemek ve uygun kurtarma prosedürlerini uygulamak maksadıyla mürettebat derhal seyrüsefer sistemlerini uygun frekanslara ayarlamalıdır.

Gece veya gece görüş gözlükleri ile uçuş esnasında beklenmeyen alet uçuş şartlarına girildiğinde gündüz şartlarına nazaran görüş sağlamak daha kolay olabilir. Beklenmeyen alet uçuş şartlarına girildiğinde, arama farı veya iniş ışıkları açık ise oryantasyon bozukluğunu engellemek maksadıyla derhal kapatılmalıdır. İstikrarlı bir uçuş tesis edildiğinde gece görüş gözlükleri çıkarılabilir veya geriye doğru itilebilir. Kumandalarda olmayan pilotun gece görüş gözlüklerini tamamen çıkarmaması yararlı olabilir. Gece görüş gözlükleri görüşe yardım ederek görerek uçuş şartlarına geçişi kolaylaştırabilir.

Bu yazıda verilen bilgiler tavsiye niteliğindedir. Beklenmeyen alet uçuş şartlarına girişte uygulanacak hareket tarzları için ilgili hava araçlarının operatör talimnamelerine bakınız.

Beklenmeyen alet uçuş şartlarına girildiğinde önemli olan helikopterin kontrolünü sürdürmektir, pilot tamamen aletlere güvenebileceğini bilmeli ve helikopterin istikrarlı uçuşunu tesis ettiğinde kumandalarla gereksiz yere oynamamalı, aşırı kumanda tatbiklerinden kaçınmalı ve gerektiğinde düzeltmeleri minimum seviyede yapmalıdır.

Bütün uçuculara emniyetli uçuşlar dilerim.