Bilim İnsanları Hafıza Kaybını Geri Getiren Bir İlaç Bulduklarını İddia Ediyorlar

Yazar: Lou Del Bello, Futurism, 2 Ocak 2018

Çeviren: Ercan Caner, Sun Savunma Net, 5 Ocak 2018

John Schmid tarafından kaleme alınan ‘‘Alzheimer Hastalığının Üç Aşaması’’ başlıklı yazıdan, İllüstrasyon: Best Alzheimer’s Products.

Yeni Bir Ümit

Birleşik Krallık Lancaster Üniversitesinden bir grup bilim insanı, Tip 2 Diyabet tedavisinde kullanılan bir ilacın, Alzheimer hastalığına eşlik eden hafıza kaybı ile savaşmakta kullanılabileceğini keşfettiler. Bilim insanlarının bu alanda yaptıkları çalışma, ‘‘Brain Research’’ gazetesinde yayımlanmıştır.

İlaç tedavisi, beyni dejenerasyondan korumak için GIP, GLP-1 (Gastric Inhibitory Polypeptide ve Glucagon-Like Peptide-1), pankreas β hücrelerinden ensülin salgısını stimüle etmek maksadıyla, glikoz veya besinlerin sindirilmesi sonucu bağırsaklar tarafından salgılanan iki temel inkretin[1] hormonudur) ve Glucagon[2] büyüme faktörlerini bir araya getiren üçlü bir reseptör ilaç uygulamasıdır. Araştırmacılar ilaç tedavisini, insanlarda Alzheimer hastalığına neden olan mutasyona uğramış gen aşılanmış transgenik fareler üzerinde denemişlerdir. Bu genler ailelerde bulunurlar ve kalıtımsal olarak Alzheimer hastalığının bir türüne neden olabilirler.

Alzheimer Hastalığı Nasıl Ortaya Çıkar?

1. Beyinde protein kümeleri (amiloid yayılma) büyürler.
2. Protein sarmalları değişerek beyin hücrelerine (nöronlar) zarar verirler.
3. Beyin hücreleri ölürler, beynin bazı bölgeleri küçülür.

65 yaş ve yukarısı risklidir, daha genç insanları da etkileyebilir.

Araştırmacılar, bir su labirentinde yönlerini bulmaya çalışan fareleri gözlemlemiştir. Araştırmacıların bulgularına göre diyabet tedavisinde kullanılan ilaç kombinasyonu verilen farelerde hafıza kazanımı ve yön duygusunda gelişme tespit edilmiştir. Kayda değer diğer tespit ise ilaç kombinasyonunun beyni korumasının yanı sıra Alzheimer hastalarındaki nöronları öldüren amiloid yayılmaların neden olduğu bir kısım tahribatı da geri çevirmesi olmuştur.

Lancaster Üniversitesinin önde gelen araştırmacılarından Christian Holscher Futurism’e yaptığı açıklamada; ilacın çalışma şeklinin nöronlara fonksiyonlarını yeniden yenileme ve onarmasında yardım edebilmesi olduğunu, ilacın ölü nöronları geri getiremediğini ve nöronların öldüklerinde geri getirilmesinin mümkün olmadığını ifade etmektedir. Holscher’e göre, yine de hâlâ canlı olan fakat normal fonksiyonlarını yerine getiremeyen stres altında birçok nöron bulunmaktadır. İşte bu da tedavi fırsatının olduğu yerdir.

Holscher sözlerine; yapılan ilk klinik deneylerin insanlarda da aynı etkileri gösterdiği, yani ilacın sadece fareler üzerinde başarılı olan bir tedavi yöntemi olmadığını ilave etmiştir. Parkinson hastalarında yapılan klinik deneylerin ikinci safhasında gerçekten iyi sonuçlar aldıklarını ifade eden Holscher, sonuca oldukça yaklaştıklarını ifade etmektedir.

Klinik Testler- Klinik testlerin üç temel safhası vardır.

Safha-1: Genç ve sağlıklı insanlar, yaklaşık 50 kişilik küçük grup. Testler: Olası zararlar, yan etkiler, dozaj.

 Safha-2: Hastalıktan etkilenen insanlar, 500 kişiye kadar grup büyüklüğü. Testler: Tedavinin hastalarda etkili olup olmadığının belirlenmesi, ilacın yan etkileri, Placebo etkisinin incelenmesi.

Safha-3: Hastalıktan etkilenen insanlar, binlerce insandan oluşan grup büyüklüğü. Testler: Tedavinin hastalarda etkili olup olmadığının belirlenmesi, uzun süre farklı ülkelerde denenmesi, diğer tedavi yöntemleri ile karşılaştırılma.

Tedavinin Etkili/Güvenli Kararının Verilmesi: Tedaviye lisans verilmesi ve NICE (National Institute for Health and Care Excellence) tarafından NHS’de (National Health Institute) kullanılma rehberinin hazırlanmasına yardım için maliyet ve sınırlamalar göz önüne alınarak faydalarının değerlendirilmesi.

Safha-4: Daha uzun süreleri kapsayacak şekilde, farklı insan gruplarında ve/veya diğer tedavi yöntemleri ile denenmesi.

Safha-3’ün tamamlanma süresi: 10- 15 yıldır.

Diyabetin, Alzheimer hastalığında bir risk faktörü olması nedeniyle, bazı bilim insanları diyabet ilaçlarının nöron dejenerasyonu tedavilerinde etkili olabileceğinden ümitlidirler. Çalışmanın sonuçlarına göre ikisi arasındaki bağlantı, Alzheimer hastalarının beyinlerindeki ensülin sinyalinin azaldığının göstergesi olabilir. Bununla birlikte bu, bütün diyabet ilaçlarının beyin hastalıklarını tedavi etmekte yardımcı olabileceği anlamına da gelmemektedir.

Birkaç diyabet ilacını test ettiklerini fakat hepsinin koruyucu etkiler göstermediklerini ifade eden Holscher, Tip 2 Diyabet tedavisinde kullanılan Metformin ilacını Alzheimer hastaları üzerinde test ettiklerini fakat olumlu bir sonuç alamadıklarını açıklamaktadır. Araştırma esnasında işe yarayan ilaçların, diyabet hastalarında kan şekeri seviyelerini kontrol altında tutmakta kullanılan inkretin hormon agonistleri[3] olduğu ortaya çıkmıştır.

İhtiyatlı İyimserlik

Lancaster Üniversitesi tarafından yapılan araştırma sonuçları oldukça ümit verici olmasına rağmen bazı eksiklikleri bulunmaktadır.

Yapılan bir araştırma sonuçlarına göre; diyabet tedavisinde kullanılan bazı ilaçların Alzheimer hastalığından rahatsız olanların beyinlerini önemli ölçüde iyileştirebileceği ortaya çıkmıştır. Foto: ingridat/Depositphotos.com)

Alzheimer Association bilim inisiyatifleri direktörü Dean M. Hartley, Futurism’e yaptığı açıklamada; hayvanlardan elde edilen verilerin, uygulanan tedavi şeklinin, hastalığı modifiye eden potansiyel bir tedavi olabileceğini gösterebileceğini, fakat deneylerin, klinik uygulamalarda pek mümkün olmayan günlük olarak enjekte edilen peptit[4] ile yapıldığını anlatmıştır. Hartley ayrıca, hayvan modellerinin, insanlardaki Alzheimer hastalığı tedavilerindeki etkinliğinin tahmin edilmesinin geleneksel olarak yetersiz olduğuna dikkat çekmiştir.

National Institute on Aging (Ulusal Yaşlanma Enstitüsü) Nörobilim Bölüm direktörü Liezer Masliah çalışmanın sonuçları hakkında ihtiyatlı bir iyimserlik taşıdığını ifade etmektedir.

Masliah, Futurism’e yaptığı açıklamada; Alzheimer hastalığı için tedavilerin geliştirilmesinin acil bir ihtiyaç olduğu göz önüne alındığında, çalışmanın sonuçlarının çok ilgi çekici olduğunu ifade etmiştir. Masliah’a göre, Alzheimer hastalığının tedavisinde hangi sınıf ilaçların etkili olduğunun belirlenmesi maksadıyla, daha ayrıntılı çalışmaların yapılması da gerekmektedir.

Sağlıklı Beyin ve İleri Seviyede Alzheimer

Masliah ve diğerlerinin sorularının yanıtları, daha fazla araştırma yapılarak ortaya çıkarılabilir. Testlerin ikinci safhası tamamlandığında, insanlar üzerinde yapılacak testleri kapsayan üçüncü aşamaya geçilebilir. Ancak klinik testlerin bütün safhaları tamamlandıktan sonra ilaç bileşimi Alzheimer hastalığının tedavisinde kullanılmak üzere lisans alabilir. Holscher, çalışmanın süresinin, her zaman olduğu gibi en büyük sınırlandırıcı faktör olan finansal desteğe bağlı olduğuna dikkat çekmekte ve çalışmanın üç yılda tamamlanabileceğini fakat beş yıllık sürenin daha gerçekçi bir tahmin olduğunu ifade etmektedir.

Bütün dünyada yaklaşık olarak 44 milyon insan Alzheimer hastalığına yakalanmış durumdadır, fakat bu hastalık bu rakamdan çok daha fazla insanın hayatlarını etkilemektedir. Hastalığa yakalananların aile ve arkadaşları da sevdiklerinin bilişsel yeteneklerini yavaş yavaş kaybetmelerini seyretmekten öte bir şey yapamamaktadırlar. Lancaster Üniversitesi araştırma grubunun yaptığı araştırma, Alzheimer hastalığının neden olduğu hafıza kaybının geri döndürülmesine yardım edebilir ise sonuçlar gerçekten çok büyük bir başarı olacaktır.

Çevirenin Notları: Yazı aslına sadık kalınarak çevrilmiş, Alzheimer hastalığı ve klinik araştırmalarla ilgili görsel ve metinler çeviren tarafından yazıya eklenmiştir. Orijinal metne aşağıdaki link üzerinden erişebilirsiniz.

[1] INtestine seCRETtion Insulin: Bağırsaklardan Salgılanan Ensülin

[2] Pankreas tarafından üretilerek kana verilen, kan şekerini artırıcı etki yapan hormondur, pankreastaki Langerhans odacıklarının salgıladığı hormona verilen isimdir. Salgılanması kan glikoz düzeyinin düşmesiyle uyarılan glukagon, kan şekerini hızla arttırır; yani insülin etkisine ters tepki verir.

[3] Hücre reseptörlerine bağlanarak hücrede bir tepki oluşturan bileşiklerdir.

[4] İki veya daha fazla aminoasidin peptit bağlarıyla bağlanmasıyla oluşan moleküldür. 

Scientists claim they found a drug that “significantly reverses memory loss”

A team at Lancaster University in the U.K. has discovered that a drug designed to treat type 2 diabetes may hold the key to fighting the memory loss that accompanies Alzheimer’s disease. Their study has been published in Brain Research .