Etilen Oksit Nedir?

Ercan Caner, Sun Savunma Net, 22 Ekim 2021

Etilen Oksit Nedir?

Etilen oksit, oda sıcaklığında güzel bir kokuya sahip yanıcı ve renksiz bir gazdır. Başta antifriz olmak üzere diğer kimyasalların üretilmesinde kullanılmaktadır. Daha küçük miktarlarda ise zararlı yabani ot, virüs, mikrop ya da böcekleri öldürmek veya uzaklaştırmak için bir pestisit ve sterilizasyon maddesi olarak kullanılmaktadır. Etilen oksit, DNA’ya zarar verme özelliği nedeniyle etkili bir sterilizasyon maddesi olarak kullanılmakta, ancak bunun yanı sıra kansere de neden olmaktadır.

İnsanlar Etilen Okside Nasıl Maruz Kalır?

İnsanlar etilen okside soludukları havaya bulaşan etilen oksit yoluyla ya da sigara içerek maruz kalırlar. Etilen oksit insan vücudunda ve çevrede doğal olarak oluşan bir kimyasaldır. Bu kimyasalın çok yönlü kullanım alanları onu kimyasal bileşikler ve ürünlerde değerli bir yapı taşı yapmaktadır, ancak bu aynı özellik, faaliyetlerinde etilen oksit kullanan şirketler, etilen okside maruz kaldıkları gerekçesiyle kanser veya diğer sağlık problemleriyle karşı karşıya kaldıklarını iddia edenlerin davalarıyla uğraşma potansiyelini de artırmaktadır.

Yakın zamanlarda yapılan araştırmalar, etilen oksit kaynaklı risklerin geçmişte düşünülenden daha önemli olduğunu ve ABD’de belirli yerlerdeki yüksek kanser oranlarının etilen oksit emisyonlarına bağlanabileceğini ileri sürmektedir.

Aralık 2016’da EPA (Environmental Protection Agency – Çevre Koruma Ajansı) tarafından yapılan; etilen oksidin solunum yoluyla alınmasının insanlarda kansere yol açtığı yönündeki değerlendirmesi sonrasında içinde yaşadıkları ortamda bu kimyasala maruz kalanlardaki kanser riskini değerlendirmek maksadıyla çalışmalar yapılmaya başlanmıştır.

Bu risk, daha sonra EPA tarafından Ağustos 2018’de yayınlanan ve etilen okside uzun süre maruz kalmanın ABD’nin belirli bölgelerindeki yüksek kanser riskinin potansiyel nedeni olduğunu tespit eden 2014 NATA (National Air Toxics Assessment -Ulusal Hava Toksikleri Değerlendirmesinde) raporunda kullanılmıştır.

IARC’ye (International Agency for Research on Cancer – Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı) göre etilen oksit insanlarda kansere neden olabilmekte, bu kimyasala kısa süre maruz kalma kanser riskinde çok küçük bir artışa neden olmaktadır.

Bu sonuçlar medya ve ulusal düzenleyicilerin etilen okside olan ilgisini artırmış ve sonuçta Illinois ve Georgia eyaletlerindeki tıbbi sterilizasyon tesislerinin kapatılmasına ve ABD genelinde çok sayıda etilen oksit bağlantılı kişisel zarar görme davalarının açılmasına neden olmuştur.

Bu incelemeye ilave olarak EPA Genel İnceleme Ofisi Mart 2020’de, EPA’yı önemli etilen oksit emisyonu olan tesislerin yakınlarında yaşayan bölge sakinlerinin, sağlık risklerini yönetebilmeleri için yüksek tahmini kanser riskleri hakkında bilgilendirmeye çağıran bir Yönetim Uyarısı yayınlamıştır. Bu uyarıya EPA’nın tepkisi ise potansiyel risklerle ilgili çeşitli belirsizlikler olduğunu ve halka doğru bilgi verilebilmesi için daha fazla araştırma yapılması gerektiği yönünde olmuştur. EPA ayrıca; Temiz Hava Yasası gereğince hava kirliliğinin önlenmesi ve kontrolünde asıl sorumluluğa sahip olan devletin de bu çalışmaya katılması ve öncelik etmesi gerektiğinin altını çizmiştir.

O tarihten beri EPA, etilen okside çevresel ortamda kalmanın risklerini daha fazla araştırmakta ve etkilenen topluluklardaki insanlara ulaşmaya başlamıştır. Bu çabaların yanı sıra EPA, etilen oksit yayan tesisler için Temiz Hava Yasası düzenlemeleri üzerinde incelemelerini ve etilen oksit emisyonlarını azaltmak maksadıyla devlet kurumları ve endüstri ile birlikte çalışmalarını sürdürmektedir. Bütün bunlar olurken; etilen okside maruz kalmaları nedeniyle dava açanların sayısı da hızla artmaya devam etmektedir.

South China Morning Post adlı web sitesinde, 27 Mart 2020 tarihinde yayınlanan ‘‘Spanish capital ditches ‘unreliable’ Chinese coronavirus test kits – İspanya başkenti güvenilmeyen Çin korona virüs test kitlerini elden çıkarıyor’’ başlıklı haberde doğruluk oranının sadece %30 olduğu iddia edilen Çin yapımı test kitleri elden çıkarılmıştır. Çin-Shenzen merkezli şirket ise ürettiği test kitlerinin doğruluk oranının %80 olduğunu iddia etmektedir.

İçinde bulunulan ortamda etilen oksit bulunması insanların her zaman maruz kalacağı anlamına gelmemektedir. Etilen oksidin herhangi bir sağlık problemine neden olması için temas edilmesi gerekmektedir. Etilen okside solunum, direkt içme ya da deri teması yoluyla maruz kalınabilir. Diğer kimyasallarda olduğu gibi etilen okside maruz kalmanın ardından karşılaşılabilecek olumsuz sağlık riskleri; maruz kalınan miktar (doz), maruz kalma şekli, maruz kalma süresi, kimyasalın şekli ve aynı anda başka kimyasallara da maruz kalma gibi çeşitli faktörlere bağlıdır.

Etilen oksidin solunması gözlerde ve burunda tahriş, öksürük, ağızda yanma hissi ve nefes darlığına neden olabilir Daha ağır vakalarda akciğerlerde hasar da görülebilmektedir. Etilen oksit solunum veya deri teması yoluyla vücut tarafından emilerek; baş ağrısı, mide rahatsızlıkları, koma ve kalp rahatsızlıklarına neden olabilir. Deri teması ayrıca kızarıklık, kabarma, deri ülseri ve alerjik kontak dermatiti problemlerine de neden olmaktadır. Etilen oksit göz ile temas ettiğinde tahriş ve iltihaplanmaya neden olabilir. Sıvılaştırılmış etilen oksidin yutulması ise mide rahatsızlıkları ve ağrıya neden olabilir.