Hava Aracı Kaza İncelemelerinde İkilem

Kazaya neden olan faktörleri ortaya çıkaran ve havacılık emniyetinin geliştirilmesini hedefleyen bir kaza inceleme ve araştırma raporu, hukuki olarak suç ve sorumluluk oranlarının belirlenmesinde de kullanılabilir mi?

Ercan Caner, Sun Savunma Net, 02 Şubat 2023

‘‘Hava Aracı Kaza & Ciddi Olay Araştırma ve İncelemesinin Hedefleri’’ başlıklı yazıda, hava aracı kaza ve ciddi olay araştırma ve incelemesinin hedeflerinden bahsettik, kısaca özetlemek gerekirse; hedefin kazaya neden olan faktörleri belirleyerek gelecekte benzer kazaların yaşanmaması için emniyet tavsiyeleri yayınlayarak havacılık emniyetine katkı sağlamak olduğunu ifade ettik.

Hava aracı kazalarının ardından yayınlanan araştırma ve inceleme nihai raporunun belki de en önemli bölümü; kazayla ilgili bulgular, kazaya neden olan muhtemel nedenler ve tavsiyelerdir.

Kazanın ardından yayınlanan ve bulgular ile kazaya neden olan bütün faktörleri belirlemeyi hedefleyen araştırma ve inceleme raporunun; hava aracı sahibi, işleticisi, pilot, ana üretici firma veya yedek parça imal eden firmadan bir tanesinin tek başına ya da birlikte sorumlu olduğunu bütün ayrıntıları ile ortaya çıkardığında, bu ayrıntıda başka bir inceleme ve araştırma yapılmadığı da göz önüne alındığında, cezai soruşturma ve sorumluluk belirlenmesinde de kullanılması gerekmez mi?

Bir örnekle açıklamaya çalışalım: 1995 yılında American Airlines şirketine ait bir yolcu uçağı Kolombiya’da dağa çarpar ve uçakta bulunan 155 yolcudan 151’i ve 8 kişilik mürettebatın tamamı hayatını kaybeder. Kazanın nedeni seyrüsefer/yaklaşma sistemindeki bir hata ve pilotların hava aracı konumunu teyit edememeleridir.

Nitekim kaza kırım soruşturması sonucunda American Airlines %75, Honeywell %17 ve Jeppesen de %8 oranında kusurlu bulunur. Kaza kırım soruşturmasında elde edilen bir bulgu daha vardır; kaderi kötü Boeing uçağı üzerindeki 523 adet parça da ikinci el pazarından satın alınmıştır.

Evet, kaza raporunda kimin hangi oranda suçlu olduğu belirtilmemiştir, hatırlanacak olursa nihai raporların idari, hukuki veya cezai sorumluluk tespiti yapmadığı bizzat raporda üzerine basılarak vurgulanmaktadır.

Davada yargıç, yolcular açısından pilotların kasıtlı suiistimalden, mürettebat açısından ise havayolu şirketinin ihmalden suçlu olduğuna karar verir. Hayatını kaybeden pilotları şirket temsil ettiğinden yargıç yolcuların davasında da aslında American Airlines şirketini suçlu bulmuştur. Yargıcın kararına itiraz edilir ve temyiz mahkemesi, Amerikan yasalarına göre suçluluk kararı sadece jüri tarafından verilebildiğinden pilotların kusurlu olduğu yönündeki yargıç kararını bozar.

Peki, kimin hangi oranda suçlu olduğuna nasıl karar verilir? Bu kararı yargıç mı, jüri mi yoksa sigorta şirketleri mi vermelidir? Bağımsız bir organ olan kaza inceleme heyetinin nihai raporunda elde ettiği bulgular ve kazaya neden olan faktörler sorumluluk oranlarının belirlenmesinde kullanılabilir mi?

Havacılık emniyetini geliştirmeyi hedefleyen bir hava aracı kaza raporunun suç ve sorumluluk oranlarının belirlenmesinde kullanılması ne kadar doğrudur?

Bu tartışmaları da bir sonraki yazıya bırakalım…