Libya Meselesi

Ercan Caner, Sun Savunma Net, 29 Aralık 2019

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 26 Aralık 2019 günü iktidardaki AKP üyelerine; Tripoli’yi kontrolünde bulunduran ve Birleşmiş Milletler tarafından desteklenen Libya hükümetini desteklemek maksadıyla Libya’ya askeri birlik gönderebileceklerini ifade etmiştir. Foto: AP

Libya Parlamento sözcüsü yaptığı açıklamada; Türkiye’nin Libya’ya asker göndermesinin kabul edilemez olduğunu ve böyle bir hareketin dost bir ülkenin iç işlerine karışmak anlamına geldiğini ifade etmiştir.

Parlamento sözcüsü Aguila Saleh, Türkiye’nin faaliyetlerinin bölgede gerilimi tırmandırdığını ve istikrarsızlığa neden olduğunu da sözlerine eklemiştir.

Kıbrıs Rum kesiminden meslektaşı Demetris Syllouris ile yaptığı ortak açıklamada Saleh, Türkiye’nin Tripoli merkezli hükümetle yaptığı, fakat Libya Parlamentosu tarafından henüz onaylanmayan anlaşmayı da uluslararası yasaların açık bir ihlali olarak nitelendirerek kınamıştır.

Cyprus News Agency’nin iddialarına göre Saleh, Libya Başbakanı Fayez Sarraj’ın kendi başına anlaşma imzalama yetkisinin olmadığını, bu tür anlaşmaların dokuz üyeli başkanlık konseyi tarafından oy birliği ile kabul edilmesi ve parlamento onayına sunulması gerektiğini ifade etmiştir.

General Khalifa Haftar Kimdir?

• 1969 yılında, henüz 26 yaşındayken Kaddafi’ye monarşiyi devirmesinde yardım etmiştir.
• 1973 yılında Yom Kippur savaşında İsrail’e karşı savaşmıştır.
• 1987 yılında Şad ordusu tarafından ele geçirilmiş, Kaddafi tarafından dışlanmıştır.
• 1990 yılında salıverildikten sonra Birleşik Devletlere sığınmış ve CIA ile yakın ilişkiler içinde olmuştur.
• Kaddafi’nin 2011 yılında iktidardan uzaklaştırılması sonrasında ülkesine geri dönmüştür.
• Günümüzde Libya’nın en güçlü askeri lideri olarak nitelendirilmektedir.
• 2014 yılında seçilen parlamentoyu da kapsayan Tobruk yönetimi tarafından desteklenmektedir.
• Mısır Diktatörü General Abdul Fattah al-Sisi tarafından desteklenmektedir.
• Haftar, Libya’nın Sisi’si olmayı düşlediğini dile getirmektedir.

1943 yılında Ajdabiya kasabasında doğan General Haftar, Merhum Kaddafi’nin Kral İdris’i iktidardan uzaklaştırdığı 1969 yılında onun grup komutanlarından bir tanesidir.

Kaddafi onu 1980’li yıllardaki Çad savaşıyla görevlendirmiş, Libya, Fransa destekli Çad kuvvetleri tarafından yenilgiye uğratılınca Haftar 300 adamıyla birlikte, 1987 yılında Çad kuvvetleri tarafından ele geçirilmiştir.

O güne kadar Çad topraklarında Libya kuvvetlerinin olduğunu inkâr eden Kaddafi bu olaya çok sinirlenmiş ve Haftar gözden düşmüştür. Esir düşen Haftar’ın bundan sonraki 20 yılda tek hedefi Kaddafi’yi devirmek olmuştur. Haftar bu faaliyetlerini sürgünde olduğu Birleşik Devletler Virginia eyaletinde sürdürmüştür. Bilindiği gibi CIA karargâhı da Virginia eyaletinin sınırları içindedir.

2011 yılında Kaddafi’ye karşı isyan başlayınca Haftar ülkesine dönmüş ve doğudaki isyancı kuvvetlerin komutanı olmuştur. Kaddafi öldükten sonra 2014 yılına kadar ortalıkta görünmeyen Haftar, o yıl bir televizyon konuşmasıyla ulusu kurtarma planını açıklamış ve Libyalıları seçilmiş Genel Ulusal Kongreye karşı ayaklanmaya çağırmıştır.

General Haftar 2014 yılında, Benghazi ve ülkenin doğusundaki İslamcı militanlara karşı ‘‘Operation Dignity’’ adını verdiği operasyonu başlatmıştır. 2015 yılı Mart ayında yapılan seçimlerde Libya’nın seçilmiş parlamentosu olan ve Genel Ulusal Kongrenin yerini alan Temsilciler Meclisi onu Libya Ulusal Ordusunun komutanlığına atamıştır.

Libya’da Son Durum

General Haftar komutasındaki Libya Ulusal Ordusu 2016 yılı Şubat ayında İslamcı militanları Benghazi’den atmayı başarmış ve Libya Ulusal Ordusu ülkenin doğusuna doğru ilerleyerek İslamcı teröristlerin kontrolündeki toprakları ele geçirmiştir.

General Haftar, Suudi Arabistan Veliaht Prensi Salman, Mısır ve Birleşik Arap Emirlikleri tarafından desteklenmektedir.

Fransa General Haftar’ı desteklerken, İtalya ise BM destekli hükümet tarafında yer almaktadır.

Libya Baharı ve Erdoğan

Tunus’tan sonra Arap Baharından etkilenen ikinci ülke Libya’dır. Türkiye’nin Libya’daki olaylara tepkisi de kararsız ve değişkendir. Türkiye’nin Libya ile derin ekonomik ilişkileri bulunmaktadır. En az otuz bin Türk işçisi Libya hükümeti tarafından finanse edilen 1,5 milyar dolar değerindeki inşaat işlerinde çalışmaktadır. Muammer Kaddafi’nin devrilmesi durumunda yaklaşık olarak 15 milyar dolar değerindeki sözleşmeler kaybedilecektir.

Erdoğan ve Kaddafi arasında, ikili ilişkileri daha da karmaşıklaştıran yakın bir kişisel yakınlık da vardır. 1 Aralık 2010 tarihinde Erdoğan, Kaddafi Uluslararası İnsan Hakları Ödülünü kabul etmiştir. Bu ödül, Kaddafi’nin ülke içindeki siyasi muhaliflerine baskıyı yoğunlaştırdığı bir dönemde verilmiştir. Türk sivil toplum grupları Erdoğan’ı ödülü geri vermesi konusunda uyarmışlardır.

Libyalı reform yanlıları Erdoğan’ın Kaddafi’yi desteklemesi nedeniyle hayal kırıklığına uğramışlardır. Recep Tayyip Erdoğan, Libyalı isyancılara silah ambargosunu yürürlüğe koyduğunda, Bingazi’de devrimciler Türk bayrağını yırtmış ve Türk konsolosluğuna saldırmıştır. Kuzey Atlantik Konseyi, Libya’da giderek artan ölümcül şiddet sarmalına gösterilecek tepkiyi görüşmek üzere bir araya gelir. Erdoğan, NATO’nun Libya’ya müdahalesinin söz konusu olmadığını öne sürer ve saçma olarak nitelendirir. Erdoğan’ın tutumu kısmen kişisel kırgınlığından kaynaklanmaktadır. Uluslararası toplum üyeleri Paris’te Libya’daki politik geçiş dönemini görüşmek için toplanmış, fakat Erdoğan davet edilmemiştir. Erdoğan’ın dışarıda bırakılmasına tepkisi, Türkiye’nin bölgesel süper güç pozisyonunun daha da zayıflatmıştır.

Erdoğan seçeneklerini açık tutmak istemektedir. Fakat İngiltere ve Fransa Libya hava savunma sistemlerini bombalamaya başladığında Erdoğan gönülsüz bir şekilde katılımın isteğe bağlı olduğu koalisyona katılır. 3 Mayıs 2011 tarihinde, her zamanki retoriğine sarılır, kan dökülmesini kınar ve Kaddafi’ye, ülkesinin geleceği için iktidarı bırakması çağrısını yapar. Türkiye, Libya’ya Türk vatandaşlarının tahliyesi için bir firkateyn ve Benghazi’de yaralananların tedavisi için bir hastane gemisi gönderir. Nihayet NATO komutanlığını hava aracı ve gemi katkıları ile desteklemektedir.

Misurata’daki şiddet dramatik bir şekilde tırmanırken Erdoğan yönünü değiştirir. Türkiye’deki genel seçimlere bir ay vardır ve Erdoğan halk tarafında görülmek istemektedir. Erdoğan’ın ani değişikliği Türkiye’nin Libyalılar ile birlikte olduğunu göstermek açısından çok geç kalmış bir hamledir. Türkiye’nin Kaddafi sonrası Libya’da etkisi çoktan bir kenara itilmiş durumdadır. Türkiye’nin İslamcı grupları desteklemesi Libyalılar arasındaki uzlaşmayı da baltalamış ve ülkedeki iç savaşın uzamasına neden olmuştur.