Libya’da Nihayet Mutlu Son

Birleşmiş Milletler gözetiminde Cenevre’de varılan ateşkes anlaşmasını büyük bir memnuniyetle karşıladım. Bu barış ve istikrar için atılan çok önemli bir adımdır. Çok fazla insan çok uzun süre acı çekti. Çatışma nedeniyle birçok erkek kadın ve çocuk hayatını kaybetti. BM Genel Sekreteri António Manuel de Oliveira Guterres.

Ercan Caner,  Sun Savunma Net, 01 Kasım 2020

Benghazi, 29 Kasım 2017.  Kaynak: UNSMIL

Ateşkes Anlaşması

Libya’da rakip unsurlar, Cenevre kentinde beş gün süren 5+5 Libya Müşterek Askeri Komisyon ( JMC-Joint Military Commission) müzakereleri sonrasında tarihi bir ateşkes anlaşmasına imza atarak ülkede uzun yıllardan beri sürmekte olan iç savaşın sona ermesi yolunda bir adım atmıştır.

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Özel Temsilci Vekili Stephanie Williams ateşkes anlaşmasıyla ilgili olarak; ‘‘Bugün yapılan anlaşmanın Libya’nın gelecek nesilleri tarafından; uzun Libya krizinin kapsamlı çözümüne yönelik olarak atılan ilk, çok önemli ve cesur adım olarak kutlanacağı en büyük umudumdur’’ açıklamasını yapmıştır.

Muammar Gaddafi

Libya, Muammar Gaddafi’nin NATO destekli güçler tarafından iktidardan devrildiği ve isyancı bir militan tarafından öldürüldüğü Ekim 2011’den itibaren ülkedeki rakip grupların savaştığı büyük bir karmaşa ve çatışma içindedir. NATO destekli güçler tarafından iktidardan uzaklaştırılan ve insanlık dışı bir uygulamayla katledilen Gaddafi, ülkede iktidarı 1969 yılında Kral İdris’i askeri bir darbeyle devirerek ele geçirmiştir.

Gaddafi’nin ölümü sonrasında ülke, birçok bölgesel askeri diktatör tarafından yönetilen düzinelerce militan grubun, oluşan güç boşluğunu doldurmak için yürüttüğü şiddetli çatışmalara sahne olmuştur. Bütün bunlar Libya’yı savaş alanına çevirmiştir, tahmin edildiği gibi savaşan taraflar ülkede petrol altyapısının kontrolünü, hükümeti,  milli finans kaynaklarını ve orduyu ele geçirmek maksadıyla mücadele etmektedir.

Dış Müdahaleler

 BM tarafından desteklenen uluslararası arenada tanınan Ulusal Mutabakat Hükümetine (GNA-Government of National Accord) Fayez al-Sarraj liderlik etmektedir. Sarraj’ın Tripoli kentindeki hükümeti, Katar ve Türkiye tarafından desteklenmektedir. BBC’nin iddialarına göre; Türkiye Libya’ya, aralarında Suriyeli isyancı savaşçıların da olduğu asker göndermiştir. Türkiye ise bu askerleri BM destekli Sarraj hükümetine yardım etmek maksadıyla gönderdiğini ifade etmektedir. Ülkenin batısında kontrolü elinde bulunduran ve doğudaki gruplar tarafından otoritesine karşı çıkılan Ulusal Mutabakat Hükümeti, 2015 yılında BM arabuluculuğu ile yapılan Libya Siyasi Anlaşması ile iktidara gelmiştir.

Suriyelileri 1.000-1.500 dolar maaşla toplayarak Libya’ya götürdüğü iddia edilen Rus yarı askeri Wagner organizasyonu mensupları. Kaynak: THE SYRIAN OBSERVER

Ülkenin doğusu ise Rus paralı askerler tarafından desteklenen General Khalifa Haftar komutasındaki Libya Ulusal Ordusu (LNA-Libyan National Army) tarafından kontrol edilmektedir. Libya Ulusal Ordusu 2014-2019 yılları arasında ülkenin doğusunda İslami Devlet terör örgütüne karşı operasyonlar icra etmiştir. İslami Devlet terör örgütünün ülkede yayılması, durumu daha da karmaşık bir hale getirmiş ve Birleşik Devletler’in de Libya’da müdahil olmasına neden olmuştur.

Ülkede yıllardır süren savaş 50.000 mültecinin ülkeden kaçmasına ve iltica talebinde bulunmasına neden olmuş, 250.000’den fazla insan da yaşadıkları yerleri terk etmek zorunda kalmıştır. Yüzlerce sivil dâhil 2.600’den fazla insan da yaşamlarını yitirmiştir.

BM Barış Anlaşması

Birleşmiş Milletler gözetiminde Libya’da savaşan taraflar arasında imzalanan ateşkes anlaşmasına göre; ülkedeki bütün yabancı savaşçılar ve silahlı güçler 90 gün içinde ülkeyi terk edecektir,  taraflar ayrıca ateşkes ihlallerinin, birleştirilmiş bir komutanlık altında oluşturulacak müşterek askeri kuvvet tarafından ele alınması konusunda da anlaşmıştır.

Ateşkes anlaşmasının imzalanmasında büyük emekleri olan Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Özel Temsilci Vekili Stéphanie Turco Williams, Benghazi kentine yaptığı ziyaret esnasında Libya Ulusal Ordusu Kurmay başkanı Tümgeneral Abdul Razzaq al-Nadhuri ile kameralara poz verirken. Kaynak: ALMARSAD

Bununla birlikte ateşkes anlaşması BM tarafından terörist olarak tanımlanan grupları kapsamamaktadır. Anlaşma ile askeri birlikler ve silahlı gruplardan temizlenen alanlardaki özel düzenlemeleri uygulayan ve önerilerde bulunan Müşterek Polis Operasyonları merkezi de kurulmuştur. 5+5 Libya Müşterek Askeri Komisyonu bunun yanı sıra Libya’nın kent ve bölgelerini birbirine bağlayan hava ve kara yollarının da açılması üzerinde anlaşmıştır.

Libya, Afrika’da en büyük petrol ve doğal gaz rezervlerine sahip olan ülke konumundadır. Ateşkes anlaşmasına göre taraflar ülkenin batı ve doğusundaki petrol tesisleri yöneticilerinin Ulusal Petrol Şirketi (NOC-National Oil Corporation) tarafından atanacak bir temsilci altında çalışması konusunda da anlaşmıştır. Bu temsilcinin görevi; ülkede petrol akışının yeniden sağlanması maksadıyla Petrol Tesisleri Muhafızlarının yeniden yapılanması için bir plan tavsiyesinde bulunmaktır. Petrol altyapısının kontrolü savaşan Ulusal Mutabakat Hükümeti ile Libya Ulusal Ordusu arasındaki rekabetin temel kaynaklarından bir tanesi olduğundan bu gelişme oldukça önemlidir.

Anlaşmaya Tepkiler

Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, Fransa, Birleşik Devletler, Almanya,  Yunanistan, Suudi Arabistan, Norveç, Birleşik Arap Emirlikleri, 23 Ekim 2020 tarihinde imzalanan ateşkes anlaşmasının ülkedeki iç savaşın sonlandırılması için atılan büyük bir adım olduğunu dile getirmişlerdir. Anlaşmayla ilgili yapılan açıklamalarda; BM kararlarına uyulmasının ülkeye barış ve istikrar getirilmesinde tek yöntem olduğu ifade edilmiştir.

Ulusal Mutabakat Hükümetini destekleyen Erdoğan ise İstanbul kentindeki Hazreti Ali Camiinde kıldığı Cuma namazı çıkışında yaptığı açıklamada; ‘‘Şu anda bizim bildiğimiz, sizin de duyduğunuz gibi böyle bir anlaşmanın adımlarının atılmış olduğudur. Fakat en üst düzeyde, darbeci Hafter tarafından bir temsilci burada bulunuyor. Aynı şekilde Sayın Sarrac tarafından Mısrata’dan bir komutan bunun içinde bulunuyor. Dolayısıyla güvenilirliği bana göre çok da olabilecek gibi değil. Yapılan ateşkes anlaşması en üst düzeyde bir ateşkes değil, daha alt düzeyde. Bunun kalıcılığı ne kadar olur bunu zaman gösterecek’’ ifadelerini kullanmıştır.