Akdeniz’de Düşmanca Yaklaşım

Alman donanmasına ait bir geminin Libya’ya gitmekte olan bir kargo gemisini aramak istemesi Türkiye ile gerginliğe neden olmuştur. Arama girişimi, Birleşmiş Milletler’in Libya silah ambargosuyla ilgilidir. Türk tarafının ‘‘yetkisiz ve güç kullanılarak yapılan bu eylemi protesto ediyoruz’’ açıklaması Berlin’de büyük bir rahatsızlığa neden olmuştur.

Yazarlar: Tomas Avenarius, Matthias Kolb ve Mike Szymanski, Süddeutsche Zeitung, 23 Kasım 2020

Çeviren: Ercan Caner, Sun Savunma Net, 25 Kasım 2020

 
Akdeniz’de tartışmalı olaya karışan Hamburg firkateyni Süveyş Kanalından geçerken. Fotoğraf: AFP

Aksiyon filmlerindeki görüntüler, Akdeniz’de Türk gemisine müdahalede yaşananları gösteren fotoğrafların gösterdiğinden çok daha heyecanlı ve vahşiler: Oldukça sakin bir denizde askeri bir helikopter bir konteyner kargo gemisinin üzerinde, bir asker 20 metre yükseklikten halatla gemiye doğru kayıyor, arka planda bekleyen bir savaş gemisi görülüyor. Bu savaş gemisi Alman donamasına ait Hamburg firkateyni. Sonra birkaç asker, geminin kaptan köşkünde, elleri başının üstünde bir denizciyi önlerine katmış bir yere götürürken görülüyor. Başka bir adam ayağa kalkmak istiyor ama ayağa kalkması kibarca engelleniyor, bütün hareketler koordineli ve zor kullanma yok. Bağırma veya silahla tehdit yok. Alman askerlerinin gemiye binişi, bu tür askeri operasyonlarda kullanılan yaygın teknikler ile aynı. Almanya Savunma Bakanlığı’nın sonradan yaptığı açıklamaya göre gemideki denizcilerin tutumu uyumlu ve direnme yok. Fakat gerçekte yaşananlar video görüntülerinde de görüldüğü gibi hiç söylendiği gibi değil.

Ancak, Akdeniz’in ortasında uluslararası sularda Türk bayrağı ile seyir halindeki Rosaline A adlı kargo gemisine Alman askerlerinin binişini gösteren Türk televizyonlarındaki görüntülerde de pek bir şey görünmüyor. Rosaline A adlı kargo gemisine operasyon yapan askerler, Almanya Silahlı Kuvvetlerine ait, Avrupa Birliği ‘‘Irini’’ misyonunda görev yapan Hamburg adlı firkateynden. Bu askerlerin görevi; kendi gemilerini korumanın yanı sıra ‘‘İrini’’ misyonu kapsamında; Birleşmiş Milletler’in Libya’ya uyguladığı silah ambargosunun delinmesini engellemek maksadıyla; uluslararası sularda şüpheli gemilere müdahale etmek ve yüklerini aramak.

Potsdam’daki operasyon merkezinin açıklamasına göre; Hamburg firkateyni bugüne kadar 30 operasyonda görev almıştır. 30 olaydan 28’inde gemilere ‘‘dostane yaklaşım’’ ile ‘‘dostane ziyaretler’’ gerçekleştirilmiştir. Askerleri gemisine davet eden kaptan ile sakin bir atmosferde görüşülmüştür. Rosaline A kargo gemisine yapılan operasyon ise kontrolü de içerdiğinden oldukça farklı bir görevdir. Mayıs 2020’den beri sürmekte olan bütün Irini misyonu kapsamında; Hamburg firkateyni tarafından Türk kargo gemisine yapılan operasyon bu savaş gemisinin ikinci benzer operasyonudur ve gemi personeli bugüne kadar sadece beş gemiye binmiştir.

Rosaline A gemisinde yaşananlar, Berlin ve Ankara arasında büyük bir soruna neden olmuş durumdadır. Türkiye Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada Rosaline A kargo gemisinin ‘‘Hamburg’’ adlı savaş gemisi tarafından yetkisiz ve güç kullanılarak arandığı, kaptan dâhil bütün mürettebatın tutuklandığı, bütün mürettebata suçlu muamelesi yapıldığı ve gemide yasaklanmış hiçbir malzeme olmadığı, sadece boya, boya malzemesi ve insani yardım malzemesi taşındığı ifade edilmiştir. Türk Dışişleri Bakanlığı açıklaması aşağıdadır:

‘‘Irini Harekâtı, AB tarafından yürütülen; ancak amacı ve faydası tartışmaya açık bir harekâttır. Bu harekât çerçevesinde dün (22 Kasım) “Hamburg” isimli Alman savaş gemisi, Ambarlı Limanından Misurata’ya boya, boya malzemesi ve insani yardım malzemesi taşımakta olan “MV Roseline A” adlı Türk bayraklı ticaret gemisini sabah saatlerinde ayrıntılı şekilde sorgulamıştır. Kaptan işbirliği göstererek geminin yükü ve seferi hakkında ayrıntılı bilgi paylaşmıştır. Buna rağmen saat 17:45’te Irini Harekâtı silahlı unsurları tarafından gemiye çıkılarak uzun saatler süren bir “denetleme” yapılmıştır. Tüm personelin, Kaptan dâhil, zorla üstleri aranmış, bütün personel bir yerde toplanarak alıkonulmuş, Kaptanın başına silahlı asker dikilerek, zor kullanmak suretiyle konteynerler aranmıştır.

 Söz konusu müdahale, ne bayrak devleti olarak ülkemizin, ne de gemi kaptanının rızası alınarak gerçekleştirilmiştir. Kaptanın taşınan kargonun niteliğine dair beyanlarına rağmen, muğlâk bir şüphe üzerine başlatılan ve gece yarısı sonrasına kadar devam eden bu müdahale, ancak ülkemizin ısrarlı itirazları üzerine sonlandırılmıştır. Silahlı personel sabaha kadar ticaret gemisinde beklemiş, sabah saat 09:38’de gemiyi terk etmiştir.

Silah ambargosunu ihlal etmediği görülen gemimizin ağır hava şartları altında saatlerce güzergâhından alıkonulmasını, ayrıca denetleme sırasında personele adeta suçlu muamelesi yapılmış olmasını esefle karşılıyoruz. Yetkisiz ve güç kullanılarak yapılan bu eylemi protesto ediyoruz. Bundan doğabilecek zarar ve kayıplara karşı ilgili gerçek ve tüzel kişilerin her türlü tazminat hakkı tabiatıyla saklı olacaktır.

 Uluslararası sularda ticari gemilere müdahale edilebilmesi için bayrak devletinin rızasının alınması esastır. Libya silah ambargosuna dair BMGK kararları bu yükümlülüğü ortadan kaldırmamaktadır.

 AB’nin ne meşru Libya Hükümetiyle, ne ülkemizle, ne de NATO’yla istişare etmeden başlattığı Irini Harekâtının tarafsızlığı hâlihazırda tartışmalıdır. Hal böyleyken, ülkemizden Libya’ya taşımacılık yapan gemilere uygulanan bu çifte standartlı ve hukuk dışı muamele asla kabul edilemez.

Daha önce de birçok kez belirttiğimiz gibi Irini operasyonu taraflı bir operasyondur. Darbeci Hafter’e gelen silah desteklerini denetlemeyen, keyfi uygulamalarda bulunulan, meşru Libya hükümetini cezalandırmaya yönelik bir harekâttır.’’

Olay sonrası, Almanya Maslahatgüzarı, İtalya ve Avrupa Birliği büyükelçileri akşam saatlerinde acil toplantı için Türkiye Dışişleri Bakanlığı’na çağrılmıştır.

Almanya tarafından yapılan açıklamalar ise Türkiye’nin açıklamaları ile örtüşmemektedir.  Federal Savunma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada; Rosalina A adlı kargo gemisinin kontrol edilmesi yönündeki emrin, halen Yunanlı bir komutanın idaresi altındaki Roma’da bulunan Irini Operasyon Merkezi tarafından verildiği ifade edilmiştir. Operasyon Merkezi; Cuma günü Yarımca limanından ayrılarak Misrata’ya doğru yola çıkan yük gemisinin, Libya’ya uygulanan silah ambargosunu ihlal ettiğinden şüphelenmiştir.

Almanya Federal Savunma Bakanlığından bir sözcü, Rosalina A gemisiyle ilgili olayı tamamen yasal bir müdahale olarak nitelendirmiştir. Sözcüye göre; bir kontrol görevinin başlayabilmesi için bayrağını taşıyan ülkenin onay ve izni gerekmektedir. Rosalina A adlı yük gemisi Türk bayrağı ile seyir yapmaktadır. Roma’daki harekât merkezi tarafından kontrol izni için talep sabah saatlerinde yapılmıştır. Önceden belirlenen süre içinde Türk tarafından herhangi bir veto gelmemiştir. Geminin bayrağını taşıdığı ülke, dört saat içinde herhangi bir itirazda bulunmadığında bu onay ve rıza gösterme anlamına gelmektedir.

Rosalina A adlı gemiye düzenlenen operasyon Pazar günü saat 15:31’de başlatılmıştır. Hamburg firkateyni ve kargo gemisi Benghazi’nin yaklaşık 200 kilometre açıklarındadır. Savunma Bakanlığı, gemi personelinin tutumunun uyumlu ve dostane olduğunu ve operasyon merkezinden alınan verilerin karşılaştırıldığını ifade etmiştir. Verilere uygun olarak gemide sadece Türk denizciler bulunmaktadır. Saat 19:05’te kargonun incelenmesine başlanmıştır. İşte tam o esnada Türkiye nihayet denetime müsaade etmediğini ifade etmiştir. Almanlar Irini misyonunda böyle bir durumla o ana kadar hiç karşılaşmamıştır. Görev derhal iptal edilmiştir. O ana kadar da gemide şüpheli herhangi bir şey bulunmamıştır. Güvenlik nedenleriyle gemiye binen Alman askerleri kendilerini savaş gemisine geri götürecek olan helikopterin gece şartlarında kalkmasına müsaade etmemiş, gün ağardıktan sonra askerler gemilerine dönmüş, Rosalina A kargo gemisi de yolculuğuna kaldığı yerden devam etmiştir.

10 Haziran 2020 tarihinde gerçekleşen bir olay, bu tür olaylarda gerginliğin nerelere kadar tırmanabileceğini göstermiştir. NATO ‘‘Sea Guardian’’ misyonunda görev yapan Courbet adlı Fransız savaş gemisi, geçmişte Türkiye’den Libya’ya silah sevkiyatı yaptığı yönünde bilgi olan bir yük gemisini kontrol etmek istemiş, fakat Fransa tarafından, silah kontrol radarlarını Courbet’e yönlendirdikleri iddia edilen, gemiye eşlik eden Türk savaş gemileri kontrol görevinin yapılmasına izin vermemiştir. Olayı protesto eden Paris, geçici bir süreliğine Sea Guardian misyonundan çekilmiştir.

https://www.sueddeutsche.de/politik/bundeswehr-libyen-waffenembargo-tuerkei-1.5125100