Türkiye’nin de Aralarında Olduğu Dünyanın Gelişmiş ve Gelişmekte Olan İlk 25 Ülkesi

Türkiye’nin de Aralarında Olduğu Dünyanın Gelişmiş ve Gelişmekte Olan İlk 25 Ülkesi

Yazar: Investopedia | 28 Eylül 2016

Çeviren: Ercan Caner,  Sun Savunma Net, 14 Ocak 2018

Gelişmiş ülkeleri, gelişmekte olan ülkelerden ayıran temel faktör, ülkenin Gayri Safi Yurtiçi Hasılasını (GSYH) ülke nüfusuna bölerek elde edilen kişi başına düşen milli gelirdir. Örneğin GSYH’si 1 milyar dolar ve nüfusu 50.000 olan küçük bir ülkenin kişi başına milli geliri 20.000 dolardır.

Gelişmiş bir ekonomiye sahip ülke için resmi olmayan kişi başına milli gelir eşiği 12.000 ABD dolarıdır. Bazı ekonomi uzmanları ise, bir ülkenin gelişmiş olarak kabul edilebilmesi için kişi başına milli gelirin en az 25.000 ABD doları olması gerektiğini ileri sürmektedirler. ABD dâhil birçok iyi gelişmiş ülkede kişi başına düşen milli gelir 40.000 ABD doları ve üzerindedir.

Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkeler Arasındaki Farklar

Kişi başına düşen milli gelirin 12.000 ABD dolarının üzerine çıkması bir ülkenin otomatik olarak gelişmiş ülke sınıfına girmesini sağlamamaktadır. Gelişmiş ülkelerin başka özellikleri de bulunmaktadır:

• Endüstrileşme seviyeleri üst düzeydedir.
• Doğum ve ölüm oranları istikrarlıdır. Aşırı yüksek bir doğum oranı yoktur ve kaliteli tıbbi hizmet ve yüksek yaşam standartları sayesinde bebek ölüm oranı düşüktür. Aileler, bazılarının hayatta kalabileceği beklentisiyle çok sayıda çocuk sahibi olma ihtiyacını hissetmezler. Hiçbir gelişmiş ülkede bebek ölüm oranı 1.000’de 10 oranından fazla değildir. Ortalama yaşam süresi bütün gelişmiş ülkelerde 70’in üzerindedir, birçoğunda ortalama 80 yıldır.
• Özellikle üst düzey yönetici pozisyonlarında çalışan kadın sayısı fazladır. Kariyer odaklı bu kadınlar genellikle az çocuk sahibi olma veya çocuk yapmaktan tamamen sakınmayı tercih etmektedirler.
• Örneğin petrol gibi, dünya kaynaklarının orantısız bir şekilde fazlasını kullanmaktadırlar. Gelişmiş ülkelerde daha çok insan araba kullanmakta, uçak yolculuğu yapmakta ve evlerinde elektrik ve doğal gaz kullanmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerin insanlarının ise genellikle bu kaynakların kullanılmasını gerektiren teknolojilere erişim imkânı bulunmamaktadır.
• Gelişmekte olan ülkelerin borç seviyeleri yüksektir, daha gelişmiş ülkeler gibi finans kaynaklarına erişimleri yeterli seviyede değildir.

Gelişmişliğin diğer bir ölçüsü de ülkelerin sosyal ve ekonomik gelişme seviyelerini metrik olarak değerlendirmek üzere Birleşmiş Milletler tarafından geliştirilen İnsan Gelişme Endeksidir (HDI-Human Development Index). Bu endeks ortalama yaşam süresini, eğitime erişimi ve gelir seviyesini standart olarak 0 ile 1 arasında ölçmektedir, endeks bire ne kadar yakınsa ülke o kadar gelişmiş durumdadır. Gelişmişlik statüsü için asgari bir gereksinim bulunmamaktadır, fakat birçok gelişmiş ülkenin İnsan Gelişme Endeksi 0,8 ve üzerindedir.

İnsan Gelişme Endeksi:

• Düşük: İnsan Gelişme Endeksi 0,0 ve 0,5 arası,
• Orta: İnsan Gelişme Endeksi 0,5 ve 0,8 arası,
• Yüksek: İnsan Gelişme Endeksi 0,8 ve 1,0 arası.

Bu ölçümler için asgari ve azami miktarlar olmadığı göz önünde tutulmalıdır. Ekonomistler karar vermeden önce ülkenin genel durumuna bakmakta ve bir ülkenin gelişmişlik seviyesi hakkında her zaman aynı fikirde olmayabilmektedir. Örneğin Meksika, Yunanistan ve Türkiye gibi ülkeler bazı organizasyonlar tarafından gelişmiş ülke olarak kabul edilirken bazıları tarafından da gelişmekte olan ülke statüsüne sokulmaktadır.

Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki çizgi üzerinde yer alan en iyi örnek belki de Türkiye’dir. CIA Dünya Gerçekler Kitabına göre Türkiye gelişmiş bir ülkedir. Bununla birlikte Dow Jones, Financial Times Menkul Kıymetler Borsası (FTSE-Financial Times Stock Exchange) ve MSCI (Morgan Stanley Capital International) gibi değerlendirme kuruluşlarına göre Türkiye henüz gelişmekte olan bir ülkedir. Türkiye ile ilgili kafa karıştırıcı olan, kişi başına milli gelir, bebek ölüm oranı ve ortalama yaşam sürelerinin hepsinin gri alanda olmasıdır.

2015 yılı rakamlarına göre Türkiye’de kişi başına düşen gelir 19.618 ABD dolarıdır ve bu rakam asgari seviye olan 12.000 ABD dolarının üzerinde, fakat bazı ekonomi uzmanlarının gelişmişlik ölçüsü olarak kabul ettikleri 25.000 ABD doları seviyesinin altındadır.

Türkiye’de bebek ölüm oranı 1.000’de 12’dir ve bu oran da gelişmiş bir ülke için yüksek olmasına rağmen, ülkenin gelişmiş olarak nitelendirilmemesi için tek başına yeterli değildir. Ülkede ortalama yaşam süresi de 75 yıl ile yine gri alanda yer almaktadır.

İnsan Gelişim Endeksine gelince Türkiye, 0.76 rakamı ile gelişmişlik seviye eşiği olan 0,8’nin çok az altında yer almaktadır.

Çevirenin Notları: Birleşmiş Milletler ülkeleri İnsan Gelişme Endeksine göre üç kategoriye ayırmaktadır ve bu yazıda belirtilen düşüncüler Investopedia’nın görüşlerini yansıtmaktadır. Yazının orijinal metnine aşağıdaki link üzerinden erişebilirsiniz.

Top 25 Developed and Developing Countries

The primary factor used to distinguish developed countries from developing countries is gross domestic product (GDP) per capita, a figure calculated by dividing a country’s GDP by its population. For example, a small country with a GDP of $1 billion and a population of 50,000 has a GDP per capita of $20,000.