Mali Darbesinin Perde Arkası

18 Ağustos 2020 günü sabahı Mali’nin başkenti Bamako’dan 15 kilometre uzaklıktaki Kati kasabasında bulunan bir askeri üste askerler havaya ateş etmeye başladılar. İsyan haberleri yayılırken yüzlerce protestocu Bamako Bağımsızlık Anıtı önünde toplanarak Keïta’nın istifasını talep ettiler…

Ercan Caner, Sun Savunma Net, 29 Ağustos 2020

Askeri darbe sonrası halkın sevinçle selamladığı Mali askerleri. 18 Ağustos 2020. Kaynak: Malik Konate/AFP via Getty Images

Hükümetin yolsuzlukları ve giderek kötüleşen güvenlik durumu aleyhinde yapılan yoğun gösteriler sonrasında Mali Cumhurbaşkanı Ibrahim Boubacar Keïta bir askeri darbeyle iktidardan indirilmiştir. Uluslararası toplumun büyük tepkisine neden olan askeri darbe, ülke son zamanlarda kırsal kesimlerde topraklarını genişleten al-Qaeda ve İslami Devlet (ISIS) terör örgütlerine karşı mücadele ettiği bir ortamda meydana gelmiştir. Uzmanlar, Mali’de gerçekleşen askeri darbenin ülkeyi daha büyük bir kaosun içine itmesi ve cihatçıların teröristleri organize etme ve Afrika ile dünyanın diğer yerlerinde terörist saldırılar organize etmek için bir merkez olarak istismar edebileceği bir güç boşluğu yaratmasından endişelenmektedir.

Eşi Emine Erdoğan tarafından eşlik edilen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Afrika’da dört ülkeyi kapsayan ziyaretinin son durağında Mali’ye gitmiştir. Çift, Bamako–Sénou Uluslararası Havaalanında Mali Cumhurbaşkanı Ibrahim Boubacar Keïta ve eşi Keita Aminata Maiga tarafından resmi törenle karşılanmıştır. 03 Mart 2018

İnsan Hakları İzleme Örgütü, 2020 yılı Şubat ayında yayımladığı raporda ülkede gelişmekte olan cihatçı destekli silahlı saldırı tehdidine dikkat çekmiştir. 2015 yılı Kasım ayından beri olağanüstü hal ile yönetilen Mali, son yıllarda sivil kayıpların hayatını kaybedenlerin çoğunluğu oluşturduğu etnik ve cihatçı-destekli şiddetin yuvası haline gelmiştir. Haberlere göre; 2019 yılında 456’dan fazla insan öldürülmüş, yüzlercesi de yaralanmıştır. Birleşmiş Milletler verilerine göre 2020 yılının ilk beş ayında öldürülen insan sayısı da 416’dır.

Hem al-Qaeda hem de İslami Devlet terör örgütünden cihatçılar, güçlerini ülke geneline ve Batı Afrika bölgesine yaymak maksadıyla; ülke içinde etnik saldırıları desteklemekte ve teşvik etmektedir. Dünyanın diğer yerlerinde al-Qaeda ve ISIS genel olarak birbirlerinin rakibi olsalar da Islamic State in the Greater Sahara (ISGS) ve Jamaat Nusrat al-Islam wal Muslimen (JNIM) adlı bölgesel gruplar üç aşağı beş yukarı Sahel bölgesinde (Sahel- Kuzey Senegal’in doğu-batı kısımları, Moritanya’nın güneyi, Mali’nin merkezi, Burkina Faso’nun kuzeyi, Cezayir ve Nijerya’nın güney kesimleri, Nijerya’nın kuzey kenar kesimleri, Kamerun ve Merkezi Afrika Cumhuriyeti’nin kuzey kenar kesimleri, Çad merkezi, Sudan merkezi ve güneyi, Güney Sudan ve Eritre’nin kuzey kenar kesimleri ve Etiyopya’nın kuzey kenar kesimlerini içine alan bölge) Batı müttefiki yönetim ve geleneksel liderleri imha etmek maksadıyla birbiriyle işbirliği içinde hareket etmektedir.

Pentagon Afrika Stratejik Çalışmalar Merkezi verilerine göre iki grup Mali, Nijerya ve Burkina Faso’da geçtiğimiz yıl içinde 1,000’den fazla saldırı düzenlemiştir.

Hem ISIS hem de JNIM Mali’de varlıklarını sürdürmektedir. Bununla birlikte 8 Mayıs 2020 tarihinde İslami Devlet terör örgütünün Al-Naba adlı haftalık haber bülteninde, al-Qaeda’nın Batı Afrika’da ISIS militanlarına karşı bir savaş başlattığı haberine yer verilmiştir. Al-Naba, başta Iyad Ag Ghaly ve Amadou Kouffa olmak üzere JNIM liderliğini Mali hükümeti ile yapılan görüşmelerde cihadın altını oymakla kınamıştır.

JNIM gerginliği yayımladığı kitapçıklarda, dolaylı olarak JNIM hareketine şüpheyle bakan ISIS sempatizanlarını hedef alarak, bütün cihatçılara birlik çağrısında bulunarak yatıştırmaya çalışmıştır. 28 Mayıs 2020 tarihinde İslami Devlet terör örgütü sözcüsü Abu Hamza al-Qurashi, ISIS örgütünün, önayak olduğu şiddet nedeniyle Afrika’da al-Qaeda terör örgütüne misilleme yapacağını açıklamıştır.

Öte yandan, her ne kadar Mali güvenlik güçlerine sağladığı güvenlik eğitim yardımı ve desteğini kesse de Batı Afrika ülkesindeki darbecilerin Birleşik Devletler tarafından eğitildiği yönünde iddialar bulunmaktadır.

İslami Devlet terör örgütü (ISIS) 26 Kasım 2019 tarihinde meydana gelen ve 13 Fransız askerinin ölümü ile sonuçlanan helikopter kazasının sorumluluğunu üstlenmiştir. Kaynak: EPA-EFE/FAROOQ KHAN

Mali, Fransa’nın eski kolonisidir. 2013 yılından beri ülkenin kuzeyindeki aşırılık yanlılarını uzaklaştırmak maksadıyla ülkede askeri bir operasyon yürütmektedir. Mali’yi de içine alan Sahel bölgesinde 5,000’den fazla asker bulunduran Fransa da gerçekleşen askeri darbeyi şiddetle kınamıştır.

Askeri darbeyle iktidardan uzaklaştırılan Ibrahim Boubacar Keïta’nın arkasında Fransa ve diğer batılı müttefiklerinin geniş desteği bulunmaktaydı ve Boubacar üst düzey askeri yetkililerin desteğinin de arkasında olduğuna inanıyordu.

Mali’de 2012 yılında gerçekleşen askeri darbe ülkeyi kaosa sürüklemiş ve ülkenin kuzeyinde meydana gelen güç boşluğu cihatçıların bu bölgelerde yönetimi ele geçirmesine neden olmuştu. Fransa tarafından yapılan askeri müdahale ile sözde dağıtılan cihatçı gruplar aslında yeniden organize olarak Mali’nin merkezi kesimlerine doğru yayılmalarını sürdürmüşlerdir.

Al-Qaeda ve İslami Devlet terör örgütüne karşı başarılı olamayan, sivillerin ölmelerini engelleyemeyen Mali ordusu seçilmiş Ibrahim Boubacar Keïta’yı darbeyle iktidardan uzaklaştırmakta başarılı olmuştur.

2012 yılında meydana gelen askeri darbe de Kati’deki askeri üste başlamış, Yüzbaşı Amadou Haya Sanogo liderliğindeki askerler yönetimi ele geçirmiştir. Yüzbaşı Sanogo iktidarı geçici sivil bir yönetime devretmeye zorlanmış, bu yönetimin düzenlediği seçimleri de Boubacar Keïta kazanmıştır.