Rus Hava Kuvvetleri & Yakın Hava Desteği

Rusların Ukrayna’ya karşı hava üstünlüğünü ele geçirememesinin nedenlerinden bir tanesi düşman hava savunma sistemlerini bir türlü baskı altına alamaması (SEAD – Suppression of Enemy Air Defense) ve düşmanın hava savunma sistemlerini imha etmekteki (DEAD – Destruction of Enemy Air Defense) başarısızlığıdır.

Ercan Caner, Sun Savunma Net, 9 Şubat 2025

Fotoğraf: Mikhalis Makarov l Shutterstock

Rusya’nın 24 Şubat 2022 tarihinde Ukrayna’yı işgal girişiminden günümüze kadar geçen süreçte, Rus Hava Kuvvetleri bir türlü hava üstünlüğü tesis etmeyi başaramamış ve Rus işgaline büyük bir dirençle karşı koyan Ukrayna, Rus ordusunu, işgalin başladığı ilk günlerde ele geçirdiği alanların neredeyse yarısından geri püskürtmeyi başarmıştır. Kâğıt üzerinde bakıldığında, sayısal olarak Ukrayna hava kuvvetlerine nazaran çok büyük bir üstünlüğe sahip olan Rus Hava Kuvvetleri de, bir türlü hava üstünlüğünü ele geçirememiş ve Ukrayna Hava Kuvvetleri, kendisinden kat kat üstün olan düşmana karşı mücadelesini sürdürmeyi başarmıştır.

Hava üstünlüğü; belirli bir bölge ve zamanda hava sahasında elde edilen hâkimiyettir, dost unsurlar düşmanın kısıtlaması olmadan operasyonlarını sürdürebilir. Hava üstünlüğü ve modern modern hava muharebesi; karşıt kuvvetin dost hava kuvvetlerin hava operasyonlarına herhangi bir müdahale etme imkân ve kabiliyetinin olmadığı bir kontrol derecesini ifade etmektedir. Askeri operasyonlar alanında hava üstünlüğü, taktik bir avantaj elde etmeye çalışan komutanlar için kritik bir hedeftir. Hava üstünlüğünü elde etmek için, komutanlar komutaları altındaki bütün savaş uçakları için bir dizi talimat formüle etmelidir.

Modern bir hava kuvvetleri havada kontrolü ele geçirmek maksadıyla; taarruzi karşı hava harekâtı (OCA – Offensive Counterair) olarak bilinen aşağıdakileri gerçekleştirmek zorundadır;

• Düşman hava savunma sistemlerinin baskı altına alınması ve/veya imha edilmesi ve
• Düşman savaş uçaklarına havada ve/veya yerde, bulundukları hava alanlarında taarruz etmek.

Rusların Ukrayna’ya karşı hava üstünlüğünü ele geçirememesinin nedenlerinden bir tanesi düşman hava savunma sistemlerini bir türlü baskı altına alamaması (SEAD – Suppression of Enemy Air Defense) ve düşmanın hava savunma sistemlerini imha etmekteki (DEAD – Destruction of Enemy Air Defense) başarısızlığıdır.

MiG-29K, Fotoğraf: Dmitriy Pichugin, Wikimedia Commons

Ancak iki ülke hava unsurları karşılaştırıldığında, Rus Hava Kuvvetleri rakibine nazaran çok daha fazla imkân ve kabiliyete sahiptir. Rusya, hava kuvvetlerini, ayrı bir güçten ziyade, kara unsurlarını destekleyen uzun menzilli bir topçu ve füze kabiliyeti olarak görmektedir ve Ukrayna işgali esnasında da Rus hava kuvvetleri geniş ölçüde bu şekilde kullanılmıştır.

Günümüze kadar süren mücadelede, iki ülkenin hava kuvvetleri envanterinde bulunan hava araçları için de en büyük tehdit; karşı tarafın sahip olduğu insanlı hava araçları değildir. Hava-hava (air-to-air) muharebesi Rusya-Ukrayna savaşı süresince nadir olarak görülmüştür ve her iki tarafın hava araçları için de asıl tehdit, yerde dronlar ve füzeler tarafından imha edilme tehlikesi olmuştur.

İki ülke hava unsurlarının kayıpları çok büyüktür; Rusya 100’den fazla sabit kanatlı hava aracı ve çoğunluğu taarruz helikopteri olmak üzere 140’tan fazla helikopter kaybetmiştir.

Tablo – I Rus Hava Kuvvetleri’nin Kayıpları

Ukrayna hava kuvvetlerinin kayıplarına bakıldığında ise bozguna uğradığı ve yerle bir edildiği sonucuna varılabilir. FlightGlobal’e göre Ukrayna’nın savaş öncesi sahip olduğu kullanılabilir savaş jeti sayısı sadece 98’dir. Açık istihbarat kaynaklarından elde edilen ve doğrulanan kayıp miktarına bakıldığında; Ukrayna’nın da yaklaşık 100 kadar sabit kanatlı hava aracı kaybettiği, bu rakamın 89’nun savaş jeti olduğu görülmektedir.

Ukrayna ilk F-16 savaş jeti destek paketini (6-10 hava aracı) almış ve bu uçaklardan bir adedini kaybetmiştir. Geçmişten miras kalan birçok savaş jeti imha edilen Ukrayna bu uçakların yerlerini Batı yardımları ile doldurmaktan halen çok uzaktır. Bir F-16 savaş uçağının Rus Su-24 uçağını düşürdüğü yönündeki doğrulanmamış haber hariç, Ukrayna hava kuvvetleri, Rus rakibiyle baş edebilecek kabiliyette bir hava kuvveti değildir.

Solda F-16 savaş uçağı önünde kameralara gururla poz veren Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskyy, sağda ise Ukrayna hava kuvvetleri envanterinde bulunan Su-27 Flanker savaş uçağı.

Ukrayna hava kuvvetlerindeki pilot sayısı belirsizdir ve çok az sayıda Ukraynalı pilot hızlandırılmış F-16 Savaşan Şahin eğitimini almıştır. Ayrıca bazı Ukraynalı pilotlar da F-16, Dassault Mirage 200-5 ve muhtemelen Saab Gripen (JAS-39 E/F GRIPEN) uçuş eğitiminde olduklarından muharebe görevlerinde kullanılamamaktadır.

Tablo – II Ukrayna Hava Kuvvetleri’nin Kayıpları

Ukrayna hava kuvvetleri, iki ülke arasında savaş başladığı günden itibaren büyük ölçekli Rus füze saldırılarına maruz kalmıştır. Savaşın ilk günlerinde Rusya Silahlı Kuvvetleri, füze atışlarıyla Ukrayna hava kuvvetleri ile hava savunma sistemlerini imha etmeyi hedeflemiştir.

Ancak yukarıda da ifade edildiği gibi, çok daha fazla savaş uçakları ve daha uzun menzilli füze imkân ve kabiliyetlerine sahip olmasına rağmen, Rus silahlı kuvvetleri, çok katmanlı Ukrayna hava savunma sistemini tamamen imha etmeyi başaramamıştır. Bu başarısızlık nedeniyle Rus hava kuvvetleri hava operasyonlarını sadece cephe hattında icra edebilmektedir. Ukrayna hava savunma sistemlerinin başarısını gören Rus savaş pilotları Ukrayna derinliklerinde hava operasyonları icra etmek istememektedir.

Yetersiz sayıda savaş uçağı ve üstün düşman hava kuvvetlerine rağmen, Ukrayna hava kuvvetleri envanterindeki sınırlı sayıdaki savaş uçakları ile çok katmanlı Ukrayna hava savunma sisteminin birbiriyle entegre bir şekilde ve etkin olarak kullanılması, Rus hava kuvvetlerini yakın hava desteği ve düşmanın derinliklerinde hava operasyonları icra etmesini engellemektedir.