SAZAN BALIĞI

Kuyruğunu çeneleri arasına sıkıştırırlar, bıraktığında zemberek gibi boşanarak 3-5 metre sıçrayabilirler, atlayabilirler. İşte “sazan gibi atlamak”[1] deyimi buradan gelir.

[1] “Meraklılar, her şeyi çok bilenler, söylenen her şeye inanan saf insanlar” için kullanılan argo bir tabir.

Sazan (Cyprinus carpio), sazangiller (Cyprinidae) familyasına adını veren tatlı su balığı. Göl ve yavaş akan derelerde bulunur. Uzun gövdeli, solucan, böcek larvaları ve bitkilerle beslenen bir dip balığıdır. 1,5 metre boyunda, 35 kg ağırlıkta olanları vardır. Ömrü 40-50 yıla kadar varabilir. Türkiye’nin Akdeniz ve Güneydoğu bölgesi haricinde her yerinde bulunur. Ancak, Akdeniz Bölgesinin en önemli akarsularından olan Göksu Irmağı’nda bol miktarda sazan yaşamakta ve ağırlıkları 10-12 kilograma ulaşabilmektedir.

Suni balıkçılıkta önemli yer tutar. Her ısıdaki suya uyum sağlar. 3-30 °C arasındaki sularda rastlanır. Aşırı soğuklarda toplu halde çamura gömülerek kış uykusuna yatarlar. Kışın ölmeden donabilirler. Su akıntısına karşı yüzebilirler. Kuyruğunu çeneleri arasına sıkıştırır, bıraktığında zemberek gibi boşanarak 3-5 metre sıçrayarak çağlayanları aşabilirler.

Pullu ve pulsuz birçok çeşidi vardır. Pullu türleri iri pulludur. Renk ve biçimleri yaşadıkları ortama göre değişir. Genellikle sırtı koyu yeşil, yanları ve karın altı çamur rengindedir. Küçük ağızlı kalın ve oynak dudaklıdır. Üst çenelerinden dört bıyık sarkar. Ağız dişleri yoktur. Yutak (farinks) dişleriyle besinlerini öğütürler. Bıyıkları dokunma organı olarak görev yapar.

Dipleri karıştırır, suyu bulandırırlar. Çevik ve hareketli balıklardır. Sürüyle dolaşırlar. Eti fazla kılçıklıdır. İrileri iyi pişirildiğinde eti beğenilir. Nisan-Haziran arasında yumurtlarlar. Bazı bölgelerimizde yumurtlama dönemi Ağustos ayına kadar sürebilir. Yumurtaları bitkilere yapışır. Bir dişi, bir defada yarım milyon yumurta bırakabilir. Yumurtaların çoğu diğer ekolojik dengeyi bozan ve potansiyel sakıncalı balıklar tarafından tüketilir. Ortam ısısına bağlı olarak en geç bir hafta içinde yumurtalar açılır. Üç yılda erginleşirler. Sazanların 100 yıl kadar yaşadığı söylenirse de, ömürleri normal olarak 40-50 yıl kadardır. Balıkçılar bunları harekete geçirmek için gürültülü sesler çıkarırlar. Balık ağı ile bol miktarda avlanırlar.

Türkiye’de birçok gölette 15 kg ve üzerinde birçok balık tutulmuştur. Modern balıkçılıkla ilgilenenler tutmuş oldukları balıkları tekrar ait oldukları yere bırakırlar. Tebliğde alıkonma âdeti 5 taneyle sınırlandırılmıştır.

Türkiye’de 40 cm altında sazan balığı avlamak yasaktır ve tutulan sazan balıkları derhal suya iade edilmelidir. Aksine hareket edenlere para cezası uygulanır.

Bilindiği üzere iç sularımızda 3 iğneye serbestlik vardır. Sazan balığı avcılığı farklı materyallerle yapıldığından Ayçekirdegi ve mısır küspesinde iğne adeti 1 taneyle sınırlandırılmıştır. Aksine hareket edenler para cezasıyla karşılaşırlar.

Mısır, solucan, midye, hamur, canlı yem ve boili ile tutulmaktadır.

Ekolojik dengeyi bozan İsrail Sazanında limit ve sayı zaman yasağı bulunmamaktadır.

Bin yıldan beri insanlarca da yetiştirilen sazan balığından insanlar tarafından çeşitli süs balıkları türetilmiştir. Bunların en tanınmışları bir akvaryum balığı olan Japon balığı ve Japonya’da yüzyıllardır rengârenk çeşitleri türetilen Koi Sazanıdır.