Uzun Yaşamın Sırrı!

Yakutlar ve Soğuk Suda Meditasyon

‘‘Soğuk sadece dışarıda, içimizde gerçekten çok sıcağız,’’ Afanasiy Dorofeev

Yazar: Natalia Belyakova, RUSSIA BEYOND, 07 Temmuz 2020

Çeviren: Ercan Caner, Sun Savunma Net, 10 Temmuz 2020

Rusya’nın Uzak Doğusundaki küçük bir köyde yaşayan harika insanlar, bir anlamda sessiz bir meditasyon için kendilerini tamamen buz gibi suya daldırmaktan hiç korkmuyorlar.

Üzerlerinde ince giysiler ve boyunlarına doladıkları banyo havlusundan başka hiçbir şey olmayan, yaşları 30 ile 90 arasında değişen köyün sıradan insanları, yakınlardaki bir kulübeden sakince buzda açılan bir deliğe doğru ilerliyorlar. Bazıları oldukça zayıf olan bu insanların bedenlerinin görünümlerinde de özel hiçbir şey yok. Terliklerini karların arasına bırakarak, derme çatma tahta merdivenler ile dikkatli bir şekilde kendilerini 10 dakikaya kadar kalacakları buz gibi suya bırakıyorlar.

Son yaptıkları ise başın en hassas kısmı olan tepe dâhil tamamen suyun için gömülmek. Buzlu sudan çıkış oldukça yavaş bir şekilde yapılıyor, hiç aceleleri yok. Sudan çıktıktan sonra, adeta zorunlu bir prosedür haline gelen; kar ile bedenlerini ovmayı da aynı sakinlik ve dinginlik içinde yapıyorlar. Sadece bu ritüeli izlemek dahi sizi trans haline sokabilir.

Akıllı telefonların bataryaları bu soğuk havada öylesine hızlı bitiyor ki size, tanık olduğunuz bu inanılmaz anları hafızanıza kaydetmekten başka bir seçenek kalmıyor.

Bu ‘‘morslar’’ (Rusya’da buzda yüzenlere genellikle takılan lakap) ritüeli, gezegenin en soğuk yerlerinden bir tanesi olarak nitelendirilen Yakutların yaşadığı Chorapche köyünde gerçekleşmektedir.

Saha Cumhuriyeti (veya bilinen adıyla Yakutistan) Rusya’nın en büyük bölgesidir. Yakutistan öyle büyüktür ki yüzölçümü Avrupa ve Afrika’daki ülkelerin tamamından daha geniştir. Bu topraklar inanılmaz soğukluğu ile ünlüdür: altınızdaki buzun kalınlığı 400 metre kadardır ve buzun üstünde hava sıcaklığı sürekli olarak -45 derecenin altına kadar düşmektedir. Yakutistan, aslında Kuzey Yarıküre Soğuk Kutbunun üzerinde bulunmaktadır. Ülkenin Verkhoyansk ve Oymyakon Bölgeleri, sürekli olarak dünyanın en soğuk bölgesi unvanı için rekabet halindedir.

Sıradan biz ziyaretçi için termometredeki yarım derece sıcaklık gerçekten hiçbir fark yaratmıyor. Buralara gelen ziyaretçilerin ‘‘Yakutistan Havai Fişeği’’ olarak adlandırılan; bir bardaktaki sıcak suyu havaya fırlatma ve havada donmasını görme ile neredeyse zorunlu hale gelmiş donmuş kirpik özçekimi yapmaları her zaman mümkündür.

Oysa gerçek Soğuk Fatihleri için durum çok farklıdır. Bu insanların tamamı dünyada görülen en düşük hava sıcaklıklarını yakalamak için can atmaktadır ve bu arayışları da tanık oldukları en düşük hava sıcaklıklarını kaydetmekten ziyade; kendilerinin kobay olarak kullanılmaları da dâhil, insan dayanıklılığının sınırlarını test eden bilimsel deneyler gerçekleştirmektir. Bu gerçekten çok büyük bir projedir. Bana yaptıklarını görmem için bu sefer izin verdiler.

‘‘Morsları’’ tanıyalım

Soğuk fatihleri, soğuk havanın gelip yerleştiği ve uzun süreler kaldığı Yakutistan ovalarına, yılın mümkün olabilecek en soğuk zamanında, Ocak ayı sonlarına doğru gelirler. Bu çok sevilen dönem Rusya’da aynı zamanda ‘‘Aydınlanma Donları’’ olarak da bilinmektedir. Bu, gerçekten cesaret isteyen bir maceradır. Ülkenin bu kesimlerinde, sadece geyiklerin çektiği kızaklar veya kar arabaları ile gidilebilecek birçok meteoroloji istasyonu ve hava gözlem yerleri mevcuttur. Büyük ödül ise o yılın en düşük hava sıcaklık rekorunu kaydetmektir. Böylesine düşük hava sıcaklıkları, gezegenimizin halen içinde bulunduğu küresel ısınma nedeniyle; belki de kaydedilen son en düşük hava sıcaklıkları olabilir.

Yakutistan ovalarına doğru yolculuklarında Soğuk Fatihleri, asla geleneği bozmak istemez ve asla Chorapche köyüne uğramadan geçmezler. Yakutları ve onların kültürünü anladığınızda, doğanın ruhları olan Dünya, su ve taygaya (Yakutça orman), bazen oraya varışınız neredeyse henüz üçüncü gününde gerçekten inanmaya başlarsınız. Bu büyülü gerçekliğin en çarpıcı yanlarından bir tanesi Chorapche morslarının yaptıkları ritüeli gözlemlemektir. Ve bu hiç de düşündüğünüz gibi değildir, birçok batılı Rus bu prosedürü bağışıklık sistemlerini güçlendirmek için kullanırlarken,  Yakutlar ise daha çok ısınmanın bir yolu olarak görmektedir.

Yakut halkı birçok isimle anılırlar: Finliler onları ‘‘su faresi’’ veya ‘‘fok’’ olarak adlandırırken, Kuzey Amerikalılar ‘‘kutup ayıları’’ ifadesini kullanırlar. Onları hangi hayvana benzetirseniz benzetin, sadece kutuplarda yaşayan bir hayvanın yapabileceği şeyi bir insanın da yapabildiğini görmek gerçekten olağanüstüdür. Ve bu insanlar; profesyonel atlet veya tehlikeli sahne dublörü olmayan sıradan insanlardır.

Yakutistan ovalarında hava o kadar soğuktur ki genellikle kırılması gereken ince bir buz tabakasına dönüşen sudan yükselen buharı görebilirsiniz. Chorapche halkı burada yaşamayı çok seviyor. Hava sıcaklığı -30 dereceye düştüğünde suyun sıcaklığı normal olarak; suyun durağan hale geldiği geçiş safhası olan +4 derece civarındadır, su henüz buz haline dönüşmemiştir, fakat artık bildiğimiz su gibi akıcı değildir ve sıvı buz parçacıkları hücre zarının içine artık nüfuz etmeyi durdurmuştur. Yaşamın sürebileceği bu safhaya ‘‘biyolojik sıfır’’ noktası adı verilmektedir. Bu sıcaklığın altında organizma stres altına girmektedir.

Fakat Yakut morsları huzur içindeler ve aslında kendilerini buzun içine tamamen daldırarak meditasyon yapmayı çok seviyorlar. Buz Fatihleri kulüp üyelerinden biri köyün sakinlerinden birine nasıl olduğunu soruyor. Fakat soğuğa duyulan ruhsal ve içten gelen övgü, o anın kutsal doğasına saygısızlık etmeden kesinlikle ifade edilemez.

‘‘Mors’’ yaşamına giden yol

Yerel ‘‘Kış Yüzme Kulübü’’ kurucusu buzlu sudan çıktıktan dakikalar sonra Rusça lisanında konuşmalar kaldığı yerden devam ediyor.  İşte gerçeküstücülük de sadece o andan itibaren yoğunlaşıyor. Şimdi 90 yaşında olan Afanasiy Dorofeev, bir kar birikintisi üzerine oturarak geleneksel tıbbın, henüz 48 yaşındayken ondan nasıl ümidini kestiğini anlatıyor. Karmaşık bir takım kalıtımsal yatkınlıklara bağlı olarak Afanasiy’in uzun süre yaşayamayacağı tahmin ediliyor. Aile üyeleri ve akrabalarını birbiri ardına toprağa veren Afanasiy, ölümü aldatma kararını alıyor ve buzlu suda meditasyon yapmaya başlıyor.

Soğuk o kadar şiddetli ki üzerimizdeki özel kış giysilerine rağmen hızlı adımlarla ilerleyip bir an önce eve ulaşmak isterken, ayağında terliklerinden başka hiçbir şey olmayan Afanasiy, ağır adımlarla hikâyesini yavaş ve ölçülü bir şekilde anlatmayı sürdürüyor. Ve aslında Afanasiy’in bir şeyler anlatmasına da hiç gerek yok: yalın, zinde harika bir görünüm ve mükemmel bir zihne sahip ve buz gibi suda meditasyonun, yaşlanma sürecini geciktirmesinin sağlığa faydalarının yaşayan canlı bir kanıtı olarak, şaşırtıcı bir şekilde normal olarak kendi yaşıtlarında görülen hastalıkların hiç birisinden de muzdarip değil.

Afanasiy giderek artan sayıda kendisine bağlı takipçi sayısını artırmış. Morslar, her birinin guruba katılmak için kendi nedenleri var ve ona birer birer geliyorlar. Çekirdek kulüp üye sayısı, çoğunluğu köy sakini olan 12-20 kişiden ibaret, fakat Yakutistan’ın diğer bölgelerinden de sürekli yeni katılımlar olmakta. Bağışıklık sistemlerini seanslara katılarak bütün bir yıl boyunca soğuğa karşı eğitmeyi öğrenenler, iki-üç günde bir buzda açtıkları deliklerde meditasyon yapabilme yeteneğine sahip oluyorlar. Belirli bir ritmi takip etmek ve sıcaklık dalgalanmalarına aşamalı şekilde hazırlık başarının garantisidir. Uygulama mutlaka aşamalı olmalıdır ve herkes kendi alışma süresi sonunda hazır hale gelecektir. Fakat guruptaki morsların hiç birisi bunu bir eğlence veya geçici bir meydan okuma maksatlı olarak yapmamaktadır.

Afanasiy’in verdiği bütün talimatlara harfiyen uyulmaktadır. O, üyelerin her birinin hikâyesini biliyor, bazı insanlar ona alternatif tıp uygulaması olarak kardiyovasküler prosedürleri öğrenmek, bazıları ise organizmasının kabiliyetlerini geliştirmek için gelmiş olabilir.

Afanasiy bir keresinde gözlerimin önünde toplam dokuz dakika buzlu suyun içinde kaldı; ilk başlayanlar genellikle 2-3 dakikadan fazla sürmeyen seanslar yapıyorlar. Sudan çıkma sadece Afanasiy söylediğinde yapılıyor; ne erken ne de geç. Onun sudan çıkılması gereken anı çok iyi bildiğini söylüyorlar. Chorapche morsları, yabancılar tarafından bazen şaka olarak bir tarikat diye adlandırılıyor. Farklı ilgi alanlarına sahip ve deneyimlerini dış dünya ile paylaşmaya her zaman hazır olan tamamen açık insanlardan oluşan bir toplum. Bu insanlarla yapabileceğiniz tek hata; hayatlarını değiştiren tecrübelerini size aktaran birinin yaşını tahmin etme girişimi olacaktır. Afanasiy’in bütün takipçileri yaşları hakkında yalan söylemeyi kolaylıkla yapabilirler, tahminlerden daima 10 yaş kadar hatta bazen çok daha genç çıkıyorlar.

Oldukça ağır adamlarla yürüyen yaşlı adamı geçmemek için büyük bir dikkat ve özenle ilerlerken, ona buzda meditasyonu ilk yaptığında neler hissettiğini ve korkup korkmadığını soruyorum. Beni evine çaya davet ederken, sorumu yüzünde gülümsemeyle ‘‘Soğuk sadece dışarıda, içimizde gerçekten çok sıcağız’’ sözleriyle yanıtlıyor.

Çevirenin Notları: Bize Yakut Türklerinin inanılmaz bir deneyimini anlatan bu güzel yazıyı kaleme alan, akıcı diliyle bizi Sibirya’da yaşayan soğuğun insanları arasına götüren aktaran Sayın Natalia Belyakova’ya Sun Savunma Net ailesi olarak teşekkür ediyoruz. Sayın Belyakova’nın orijinal yazısına aşağıdaki link üzerinden erişebilirsiniz.

https://www.rbth.com/lifestyle/332403-sakha-siberia-walrus-russia-meditation?utm_source=Newsletter&utm_medium=Email&utm_campaign=Email