Yeni Bir Nuremberg Mahkemesi

Mahkemenin yargılama yetkisine giren her bir suçun icrası için veya bu suçla ilgili olarak, savaştan önce veya savaş sırasında, herhangi bir sivil nüfusa karşı işlenmiş insan öldürme, imha, köleleştirme, sürgün ve diğer tüm insanlık dışı fiiller veya siyasal, ırksal veya dinsel sebeplerle yapılan zulümler, işlendikleri ülkenin iç hukukuna aykırılık oluştursun veya oluşturmasın insanlığa karşı suç olarak nitelendirilirler’ Nuremberg Mahkemesi Şartı

Ercan Caner, Sun Savunma Net, 29 Mayıs 2024

Bucha – Kısmen gömülen bir ceset, Ukrayna, 03 Nisan 2022. Fotoğraf: Sergil Supinsky/AFP

Nuremberg Mahkemesi, 08 Ağustos 1945’te ABD Hükümeti, Fransa Cumhuriyeti Geçici Hükümeti, Büyük Britanya’nın Birleşik Krallık ve Kuzey İrlanda Hükümetleri ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) hükümetleri arasında imzalanan anlaşma uyarınca, savaş suçlularını yargılamak ve cezalandırmak amacıyla kurulan uluslararası bir mahkemedir.

Savaş suçlularının yargılandığı duruşmalar 01 Ekim 1946 tarihinde sona ermiş ve 12 önde gelen Nazi ölüme mahkum edilmiştir. Sanıkların çoğu suçlarını kabul etmiş ancak bazı sanıklar sadece üstlerinin emirlerini yerine getirdiklerini iddia ederek yargılanmaktan ve cezalandırılmaktan kurtulmak istemiştir.

Nüremberg davalarında mahkeme sanıkları; adam öldürme, savaş esirlerine kötü muamele, esirlerin insanlık dışı şartlarda çalışmaya zorlanması, kamu ve özel mülklerin yağmalanması, askeri bir zorunluluk olmadan yerleşim birimlerinin yağmalanması ve yok edilmesi, toplu katliam, masum sivillere karşı yağma, talan, işkence ve tecavüz suçlarından yargılamıştır.

Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet,  Cenevre kentindeki BM İnsan Hakları Konseyi’nde yapılan özel oturumda, Kyiv kentinin kuzeyinde, Rus saldırısının ilk günlerinde Rus güçlerinin işgali altında olan bölgelerde 1,000’den fazla sivilin cesetlerinin bulunduğunu açıklamıştır.

Öldürülen masum sivillerin birkaç yüzünün direkt olarak infaz edildiğini, diğerlerinin ise keskin nişancılar tarafından vurularak öldürüldüğünü ifade eden Bayan Bachelet’e göre rakamlar yükselmeye devam edecektir. BM tarafından Bucha, Irpin ve Kyiv kentinin diğer banliyölerinde yapılan incelemeler halen sürmektedir.

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Verónica Michelle Bachelet – Şili’nin ilk kadın başbakanı olan 1951 doğumlu Bachelet, gençlik yıllarında annesiyle birlikte tutuklanarak işkence gören, babası ise diktatör parçası Augusto Pinochet tarafından tutuklanan ve öldürülen eski bir general olan, hayatının bir kısmını Avustralya ve Doğu Almanya’da sürgünde geçiren bir siyasetçidir. 2006 yılında %53.5 oyla birinci olan Bayan Bachelet, 2009 seçimlerinde arkasında %84 oranında halk desteği olmasına rağmen cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olmamıştır.

12 Mayıs 2022 tarihinde Cenevre kentinde başlayan özel oturumun düzenlenebilmesi için Konsey üyesi 47 ülkeden üçte birinin desteği gerekmektedir. Özel oturum; Ukrayna’nın talebi üzerine; Finlandiya, Fransa, Gambiya, Almanya, Japonya, Litvanya, Luxembourg, Marshall Adaları, Meksika, Karadağ, Hollanda, Polonya, Kore Cumhuriyeti, Ukrayna, Birleşik Krallık ve ABD olmak üzere 16 ülke ve aralarında Türkiye’nin de bulunduğu gözlemci statüsündeki 37 ülke olmak üzere, toplam 57 ülke  tarafından desteklenmiştir.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından geçtiğimiz ay üyeliğinin askıya alınması için yapılan oylamadan kısa bir süre sonra, Ocak 2021’de katıldığı Konsey’den çekilen Rusya Federasyonu ise özel oturuma katılmayarak konuşma fırsatını geri  tepmiştir. Rusya’nın Cenevre Büyükelçisi Gennady Gatilov; konsey tarafından yapılan özel oturumu, Batı’nın Rusya’yı karalama için düzenlediği bir ‘‘tertip’’ olarak niteleyen resmi bir açıklama yapmıştır.

Konsey üyesi 47 ülkeden ikisi hariç tümü tarafından desteklenen karar ile, insan hakları ihlallerinden sorumlu kişilerden hesap sorulması maksadıyla, Rusya’nın işgal ettiği bölgelerde meydana gelen olayları incelemek üzere bir soruşturma komisyonu oluşturulmasına karar verilmiştir. Konsey, Ukrayna’da savaş suçları işlendiğine yönelik iddiaların ortaya çıkması nedeniyle Mart 2022’de Birleşmiş Milletler tarafından kurulmuştur.

Çatışmada yaşanan sivil kayıpların üzücü olduğunu söyleyen ve savaşın müzakereler yoluyla sona erdirilmesi çağrısında bulunan Çin Halk Cumhuriyeti, dengeden yoksun olduğu ve gerginlikleri alevlendireceği gerekçesiyle karara karşı oy kullanmıştır. Çin ile birlikte karar aleyhine oy kullanan diğer ülke ise Eritre’dir.

Savaşın bir an önce sonlandırılması çağrısında bulunan ve Ukrayna savaşının Amerikan silah üreticileri için çok kazançlı bir işe dönüştüğünü söyleyen Kremlin’in müttefiki Beyaz Rusya ise oylamaya katılmamıştır. Küba ve Venezuela dâhil Rusya’nın konseydeki  diğer müttefikleri de oylamaya katılmamayı tercih etmiştir.

Birleşmiş Milletler, Ukrayna’nın güneydoğusunda yer alan Mariupol liman kentinde binlerce masum sivilin Rus saldırıları esnasında hayatlarını kaybettiklerini tahmin etmektedir.

Bayan Bachelet özel oturumda yaptığı konuşmada, yıkımın büyüklüğü karşısında şok olduğunu söylemiş ve kent sakinlerine uygulanan hayal dahi edilemeyecek dehşeti dile getirerek, bir zamanlar gelişen kentin şimdi tamamen bir harabeye döndüğünün altını çizmiştir.

Bayan Bachelet konuşmasında; Mariupol’da Rusya’ya karşı direnişin son kalesi olan Azovstal çelik fabrikasındaki yaralı ve hasta Ukraynalı savaşçıların bir an önce tahliye edilmeleri  ve tıbbi bakım almalarına izin verilmesi gerektiğini de ifade etmiştir.

Özel oturuma Kyiv’den bir video kanalı vasıtasıyla katılan ve bir konuşma yapan Ukrayna Dışişleri Bakan yardımcısı Emine Dzhaparova, Rusya’yı, Rus güçlerin eline geçen ilk büyük Ukrayna kenti olan Kherson etrafındaki bölgeleri Moskova’nın uydusu olan bir halk cumhuriyetine dönüştürmek ve yeni  atanan Rusya destekli yetkililerle işbirliği yapmayı reddeden Ukraynalıları öldürmekle suçlamıştır.

Ukrayna Dışişleri Bakan Yardımcısı Emine Dzhaparova. Fotoğraf: AP/Efrem Lukatsky.

Bayan Dzhaparova, Rus güçleri, Avrupa kıtasında onlarca yıldır görülen en acımasız insan hakları ihlallerinin sorumlusu olmakla suçlamış ve Rus işgalinin başladığı 24 Şubat 2022 tarihinden bugüne kadar Ukraynalıların büyük bir dehşete tanıklık ettiklerini ve Rusya’nın cinayet, zorla kaçırma ve cinsel tacizler dahil birçok suç işlediğini dile getirmiştir.

Bayan Dzhaparova konuşmasında, Rusların gerçekleştirdiği cinayetler ve neden oldukları  tahribata ilave olarak, kadınlara çocuklarının önlerinde ve çocuklara da annelerinin önünde tecavüz edildiğini dile getirmiştir.

Bayan Bachelet de konuşmasında, Birleşmiş Milletler’in Rus askerlerin kadınlara, kız ve erkek çocuklar ile erkeklere yönelik cinsel şiddetlerini artırdığını ifade ederek kadınlar ve kız çocukların en sık cinsel şiddete maruz kalan kurbanlar olduğunun,  ancak erkekler ve erkek çocuklara yönelik cinsel şiddet raporlarının da  ortaya çıkmaya başladığının altını çizmiştir.

Ukrayna Dışişleri Bakan Yardımcısı Emine Dzhaparova, özel oturumda yaptığı konuşmada, ancak Ukrayna halkıyla kuvvetli bir dayanışma içinde olan bir dünyanın Rus şeytanları yenilgiye uğratabileceğini dile getirmiştir.

ABD Dışişleri Bakanlığı Küresel Ceza Adaleti Özel Temsilcisi Prof. Beth Van Schaak. Kaynak: International Criminal Court Project

Bu  arada, Amerika Birleşik Devletleri de Avrupa Birliği ve Birleşik Krallık ile birlikte hareket ederek Ukrayna’nın, Putin güçleri tarafından insanlığa karşı işlenen suçlar ve savaş suçlarını belgelendirmesine yardım edeceğini açıklamıştır.

ABD Dışişleri Bakanlığı Küresel Ceza Adaleti Özel Temsilcisi Beth Van Schaak, Senato Dış İlişkiler Komitesi’ne, Almanya’nın Nuremberg kentinde bulunan, İkinci Dünya Savaşı Nazi savaş suçlularının yargılandığı mahkeme salonundan yaptığı konuşmada, Rusya’nın Ukrayna’da son iki buçuk aydır yaptıklarının yeni bir Nuremberg Mahkemesi gerektirdiğini ifade etmiştir.