Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisinden Erken Seçimleri Erteleyin Çağrısı

Çeviren: Ercan Caner, Sun Savunma Net, 26 Nisan 2018

Biliyorsunuz Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) İzleme Komitesi, Salı günü yaptığı açıklamada: olağanüstü hâl koşullarında ve Türkiye’nin güneydoğusunda güvenlik operasyonları sürerken, gerçek demokratik seçimlerin yapılmasının imkânsız olduğunu belirterek, Türkiye’ye, 24 Haziran tarihinde yapılması planlanan erken cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimlerini erteleme çağrısında bulundu. Herkes bir şeyler yazıyor ve söylüyor. Aşağıda, AKPM İzleme Komitesinin açıklamasını okuyabilirsiniz.

AKPM İzleme Komitesi, 18 Nisan 2018 tarihinde, planlanan tarihten bir buçuk yıl önce 24 Haziran 2018 günü yapılacağı ilan edilen Türkiye’deki erken cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimleri nedeniyle en derin endişelerini ifade etmektedir.

Komite, seçim kanununda yapılan değişikliklerin parlamento tarafından erken seçim çağrısından sadece bir ay önce yapıldığına dikkat çekmektedir. Bu değişiklikler seçim kurallarını ve seçim kampanyasını önemli derecede değiştirmektedir. Bugüne kadar mümkün olmayan, seçim öncesi ittifaklar kurulması imkanını sağlamaktadır. Bu yeni yasaların kabul edilme tarihiyle, önümüzdeki seçimler arasında son derece kısa bir dönem olması, siyasi partilere seçimler için kendilerini düzenleme ve hazırlıklarını tamamlamak için çok az bir süre bırakmaktadır. Seçim gününden üç ay önce seçim kurallarını değiştirmek, Venedik Komisyonu tavsiyelerine aykırıdır. Bunun yanı sıra AKPM, Avrupa’da en yüksek olan %10’luk seçim barajının, AKPM de dâhil uluslararası toplum tarafından talep edildiği gibi, değiştirilen yasada düşürülmemesini de esefle karşıladığına dikkat çekmektedir. Bu çok yüksek seçim barajı, münferit siyasi partileri dışlayarak siyasi çoğulculuğa daha da zarar verecektir.

İzleme Komitesi, seçimlerin ilan edildiği aynı günde, Temmuz 2016 başarısız darbesi sonrası uygulamaya koyulan olağanüstü hâlin, yedinci kez uzatılmasının parlamento tarafından onaylanmasını da esefle karşılamaktadır. Venedik Komisyonunun endişelerini paylaşan İzleme Komitesi, olağanüstü hâl ve Türkiye’nin güneydoğusunda halen sürmekte olan güvenlik operasyonları nedeniyle, gerçek demokratik seçimlerin yapılmasının imkânsız olduğunu yinelemektedir.

Temmuz 2016’dan günümüze kadar süren olağanüstü hâl, özellikle ifade, medya ve toplanma özgürlükleri olmak üzere, temel haklar üzerinde orantısız tedbirler ve kabul edilemez sınırlamalara yol açmıştır. AKPM’nin 2017 yılında aldığı, 2156 sayılı Kararında da vurgulandığı gibi muhalif ve eleştirel sesleri olumsuz ve orantısız bir biçimde etkilemiştir. İzleme Komitesi, o tarihten günümüze kadar hiçbir ilerleme kaydedilmemesini esefle karşılamaktadır. Önemli sayıda politikacı (10), gazeteci (yaklaşık 150) ve insan hakları savunucusu halen tutukludur ve birçoğu da terörle bağlantılı suçlarla bağlantılı davalarla karşı karşıyadırlar. Birçok hükümet dışı organizasyon kapatılmıştır. Sayısız medya organları da kapatılmış ya da hükümet yanlısı iş adamları tarafından satın alınmıştır. Yeni kabul edilen bir yasa ile online yayıncılığın kontrolü sıkılaştırılmıştır. Bu sıkılaştırma, seçmenlerin adaylar arasında bilinçli seçimler yapmasını sağlamak için tam ve doğru bilgiye erişimlerini gerektiren bir seçim zamanında gerekli olan tartışma alanını daha da daraltmıştır.

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan (ortada) bir konuşma yapmak üzere geçtiğimiz hafta salona girerken. Başbakan Binali Yıldırım, İspanya gezisi esnasında gazetecilere yaptığı açıklamada, Avrupa Konseyi kendi işine baksın, seçimleri onlar değil Türkiye yapacak açıklamasında bulunmuştur. Foto: AP

Bütün bunlara ilave olarak yeni seçim sisteminin bazı hükümleri, seçim güvenliği ve şeffaflığı ile seçim kuruluna yürütmenin olası müdahalesi hakkında ciddi sorulara neden olmaktadır. İzleme Komitesi özellikle, seçmenler üzerinde caydırıcı etkiler yaratabilecek olan polis güçlerinin oy verme yerlerinde olası varlığı nedeniyle kaygı duymaktadır. Komite bunun yanı sıra mühürsüz oy pusulalarının kabul edileceği yönündeki kararın, önemli bir güvenlik önlemi olarak mühürlenmiş oy pusulalarının kullanılmasını geçersiz kılmasından endişe duymaktadır. İzleme Komitesi ayrıca, Parlamenter Asamblesi, GRECO (Yolsuzluğu Karşı Devletler Grubu), OSCE (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı), ODIHR (Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi) tarafından, medya kampanyaları ve seçim kampanyaları ile siyasi partilerin finansmanı ile ilgili daha önce yapılan ve tekrarlanan tavsiyelere değinilmemiş olmasından da üzüntü duymaktadır. İzleme Komitesi bu nedenle, Mart 2018’de revize edilen seçim yasası ve ilgili diğer kanunlarla ilgili Venedik Komisyonuna bir görüş bildirmeye karar vermiştir.

İzleme Komitesi, bu olumsuz ortamın, gerçek demokratik seçimlerin yapılmasını ve organize edilmesini engellemesinden derin bir endişe duymakta ve sürecin sonunda bu seçimlerin genel meşruluğunun tehlikede olduğunu teyit etmektedir. İzleme Komitesi Türkiye’ye, serbest ve adil seçimler yapılması dâhil olmak üzere, Avrupa Konseyinin temel değerlerine uyması gerektiğini hatırlatır. İzleme Komitesi ayrıca, bu seçimlerin çok önemli olacağını ve Cumhuriyetin Başkanına, kontrol ve dengeleri sınırlayan geniş çaplı yetkiler veren yetkili başkanlık sistemine geçiş için son adım olduğunu hatırlatır. Bir araya gelen bütün bu faktörler seçimlerin demokratik doğasına ciddi şekilde zarar vermektedir. İzleme Komitesi bu nedenle Türk yetkililere, seçimleri ertelemesini tavsiye etmektedir.

Çevirenin Notları: Yazı aslına sadık kalınarak çevrilmiştir. Orijinal metne aşağıdaki link üzerinden erişebilirsiniz.

Avrupa Konseyi Üye Ülkeleri

AKPM İzleme Komitesi Avrupa Konseyi üye ülkelerine, en yüksek demokratik ve insan hakları standartlarına bağlı kalma yönündeki sözlerini tutmalarında yardımcı olmaktadır. Prosedür dört şekilde işlemektedir.

Tam İzleme Prosedürü: Bu prosedür, ülkenin ilerleme ve problemlerinin açık yüreklilikle değerlendirildiği, yetkililerle sürekli diyalog halinde olan iki raportör tarafından yapılan düzenli ziyaretleri ve ara sıra yapılan genel görüşmeleri içermektedir. Halen tam izleme prosedürüne tabi olan on ülke bulunmaktadır: Arnavutluk, Ermenistan, Azerbaycan, Bosna Hersek, Gürcistan, Moldova Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu, Sırbistan, Türkiye ve Ukrayna. Türkiye, AKPM’nin 25 Nisan 2017 tarihli oturumunda Tam İzleme Prosedürü kapsamına alınmıştır.

Denetim Sonrası Diyalog: İlerleme kaydeden ülkeler bu aşamaya geçebilirler, sınırlı sayıda kalan meseleleri içeren daha az yoğun bir prosedürdür. Halen denetim sonrası diyalog sürecinde olan üç ülke bulunmaktadır: Bulgaristan, Karadağ ve Eski Yugoslavya Makedonya Cumhuriyeti.

Periyodik Değerlendirmeler: Bütün diğer üye ülkeler, kabaca her beş altı yılda bir olmak üzere, üyelerin organizasyona karşı yükümlülük ve taahhütlerini yerine getirmekten ne kadar uzak oldukları hakkında genel bir değerlendirme yapabilmek maksadıyla, Avrupa Konseyinin bütün bölümlerinden bilgilerin bir araya getirildiği bu sürece tabidirler. Konseyin 47 üye ülkesinden 34’ü halen periyodik değerlendirme safhasındadır.

Demokratik Kurumların İşleyişi Özel Raporu: Son olarak İzleme Komitesi herhangi bir ülkede belirli gelişmeler olduğunda demokratik kurumların işleyişi hakkında bir rapor hazırlayabilir.

http://assembly.coe.int/nw/xml/News/News-View-EN.asp?newsid=7036&lang=2&cat=3