Diktatör Uçak Kaçırdı

Avrupa ülkelerinin; otoriter rejimlerden kaçan gazeteciler, sürgündekiler ve muhalifler için ‘‘güvenli sığınaklar’’ olması gerekmektedir. Siyasi çoğulculuk ve ifade özgürlüğü gibi değerler, tehlikeden kaçan insanlar için hak temelli koruma, sözde tarafsız olması gereken yasaların uygulanması ve göç hizmetleriyle birlikte, prensip olarak tehlikede olan kişileri kendi ülkelerinin emniyet kuvvetlerinin uzun kollarından korumak için tasarlanmıştır. Thomas Rowley, Open Democracy.

Ercan Caner, Sun Savunma Net, 27 Mayıs 2021

Ryanair havayollarına ait 4978 sefer sayılı yolcu uçağı Litvanya hava sahasına girmek üzereyken aniden Belarus’un başkenti Minsk kentine yönlendirilir. Yunanistan’ın Atina kentinden kalkan yolcu uçağı, Litvanya’nın Vilnius kentine gitmektedir ve Belarus hava sahasını güney-kuzey istikametinde kat eden uçak neredeyse Litvanya hava sahasına girmek üzeredir.

Ryanair, olayı haklı olarak ‘‘devlet destekli uçak kaçırma’’ olarak nitelendirmektedir. Ryanair şirketinden bir yetkili yaptığı açıklamada;  Belarus hava trafik yetkilisinin pilotlara uçakta potansiyel bir güvenlik tehdidi olduğunu ve en yakın havaalanı olan Minsk’e yönlendirdiğini ifade etmiştir. Belaruslu diktatör parçası Bay Lukashenko da yolcu uçağının Minsk’e yönlendirilmesi için MiG-29 modeli bir savaş uçağına eskort görevi vermiştir.

Yolcu uçağı zorla Minsk havaalanına indirilmesinin ardından, ordu ve emniyet güçlerinin eşlik ettiği Belaruslu köpekler tarafından ayrıntılı bir şekilde aranmıştır. Belaruslu köpeklerin yolcu uçağında patlayıcı ve/veya bomba bulup bulamadığı konusunda resmi bir açıklama yapılmazken, uçakta bulunan gazeteci Roman Protasevich ve yanındaki kız arkadaşı Sofia Sapega tutuklanmıştır.

Ryanair yetkililerine göre uçakta 6 mürettebat ve 126 yolcu olmak üzere toplam 132 kişi bulunmaktadır.

Alexander Lukashenko, Belarus’u 1994 yılından beri yöneten ve Avrupa’da en uzun süre iktidarda kalan, Moskova taktikleri kullanan otoriter bir Sovyet dönemi diktatörüdür. Ülkedeki bütün medyayı kontrol etmekte ve gazeteciler ile muhalifleri hapse atmaktadır. Diktatör Lukashenko Ağustos 2020 tartışmalı seçimiyle yeniden seçilmiş ve ülkede geniş çaplı protesto gösterileri düzenlenmiştir.

Diktatör bozuntusu tarafından kaçırılan yolcu uçağında tutuklanan gazeteci ve muhalif Protasevich, NEXTA adlı sosyal medya sitesinin kurucusudur. 2019 yılında ülkesinden ayrılmak zorunda kalan gazeteci Litvanya’da sürgünde yaşamaktadır. Kurucusu olduğu NEXTA sosyal medya sitesinin 1,2 milyon üyesi bulunmaktadır. Belaruslu diktatör parçası tarafından aşırılık yanlısı olarak ilan edilen NEXTA, geçtiğimiz Mart ayında diktatör bozuntusunun lüks yaşamını gösteren video görüntüleri paylaşmış ve görüntüler üç milyon kişi tarafından online olarak izlenmiştir.

Avrupa Birliği ülkelerine sığınan gazeteci ve muhaliflere yönelik baskılar ve saldırılar ile diktatörün uçak kaçırdığı son olay;  AB’nin kendi Magnitsky yasasını yürürlüğe koyması konusundaki tartışmaları yeniden alevlendirmiştir.

Bilindiği gibi; Küresel Magnitsky Yasası (GLOMAG), insan hakları savunucusu avukat Sergei Magnitsky’nin öldürülmesi sonrasında, ABD Temsilciler Meclisi tarafından onaylanan, cinayetle ilgisi olan kişilerin, Amerikan topraklarına ayak basmasının yasaklanması ve ülkedeki mal varlıklarına el koyulmasını öngören yasadır. Bu yasa ABD hükümetinin, dünyanın her yerinde insan hakları ihlali veya yolsuzluklara karışan kişi, şirket ve diğer kurumları hedef almasına imkân sağlamaktadır.

Solda; yeni seçimler için ‘‘Beni öldürmek zorundasınız’’ diyen Belaruslu diktatör Alexander Lukashenko halkına gözdağı vermek için elinde silahla poz verirken görülmektedir. Sağda ise kaçarken yakalanıp, bir saatten az süren bir yargılamanın ardından soykırım suçuyla ölüm cezasına çarptırılan ve görkemli sarayının avlusunda, dondurucu soğukta,  tuvaletin hemen yanında karısı Elena ile birlikte, 25 Aralık 1989 günü kurşuna dizilerek idam edilen Romanyalı diktatör Nicolae Ceausescu. Birbirlerini çok seven Romanyalı diktatör ve karısı, ayrı infaz kararına rağmen birlikte kurşuna dizilmeyi talep etmiş ve son arzuları üç kişilik ölüm timi tarafından yerine getirilmiştir.

Belarus yetkililerinin hava kuvvetlerine ait bir savaş uçağı kullanarak Litvanya’ya ait bir yolcu uçağını Minsk’e iniş yapmaya zorlaması ve muhalif gazeteci Roman Protasevich’i tutuklayarak gözaltına almasının ardından, Belarus’a uçuş yasağı uygulamaya başlayan Avrupa Birliği (AB), ekonomik yaptırımların da yolda olduğunu açıklamıştır. Aşağıda AB’nin Belarus ile ilgili kararını okuyabilirsiniz:

Avrupa Konseyi, Ryanair Havayolu Şirketine ait bir yolcu uçağının uçuş emniyeti tehlikeye atılarak23 Mayıs 2021 tarihinde Belarus’un Minsk kentine zorla indirilmesini ve Belarus yetkililerinin gazeteciler Roman Protasevich ve Sofia Sapega’yı tutuklamasını şiddetle kınamaktadır.

Avrupa Konseyi:

– Roman Protasevich ve Sofia Sapega’nın derhal serbest bırakılmasını ve seyahat özgürlüklerinin garanti altına alınmasını talep eder;

– Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu’na (ICAO – International Civil Aviation Organization) bugüne kadar görülmemiş ve kabul edilemez bu olayı acil olarak soruşturma çağrısı yapar;

– Konsey’i, ilgili yaptırımlar çerçevesi temelinde, mümkün olan en kısa sürede olayla ilgili ilave kişi ve kuruluşların listesini oluşturmaya davet eder;

– Konsey’i, ilave ekonomik yaptırımları hayata geçirmeye ve Yüksek Temsilci ve Komisyon’a bu maksatla gecikmeksizin teklifler sunma çağrısında bulunur;

– Bütün AB çıkışlı uçuşlara, Belarus üzerinde uçmaktan kaçınmaları çağrısında bulunur;

– Konsey’i, Belarus havayollarının AB hava sahasında uçuşlarını yasaklama ve bu havayolları tarafından yapılan uçuşların da AB havalimanlarına erişimlerini engellemek maksadıyla gerekli önlemleri almaya çağırır;

 – Diplomatları haksız yere ülke dışına çıkarılan Letonya ile dayanışma içindedir;

Avrupa Konseyi bu konuyu takip etmeye devam edecektir.

Yunanistan’dan Litvanya’ya giderken ülkenin başkenti Minsk’e zorla indirilen Ryanair Havayollarına ait yolcu uçağında, Belarus ordusu ve polisinin eşlik ettiği Belaruslu bir köpek yolcuların bagajlarını koklarken.  Fotoğraf: AFP/Getty Images

Öte yandan BBC’de yer alan bir habere göre AB’nin aldığı bu karar; Belarus, AB sınırları içinde olmamasına rağmen, Letonya, Litvanya ve Polonya ile sınır komşusu olduğundan hiçbir işe yaramayacaktır. Asya-Avrupa arası uçuşların yanı sıra Avrupa hava sahası içindeki birçok uçuş rotası da Belarus hava sahasından geçmektedir.

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg de yaptığı açıklamada tehlikeli zorla iniş için derhal uluslararası bir soruşturma açılması ve gazeteci Roman Protasevich ile kız arkadaşı Sofia Sapega’nın derhal serbest bırakılması çağrısında bulunmuştur.

Birleşik Devletler Başkanı Joe Biden de yaptığı açıklamada Belarus yetkililerinin davranışını zalimce ve uluslararası normlara aykırı bulduğunu, AB’nin ekonomik yaptırım uygulama ve ilave tedbirler konusundaki çağrısını memnuniyetle karşıladığını ve ekibine olayla ilgili sorumlular hakkında, AB ile uyumlu olarak gerekli tedbirlerin alınması talimatı verdiğini ifade etmiştir.