Hava Araçlarında Konfigürasyon Yönetimi

Konfigürasyon yönetimi; bir ürünün performans, fonksiyonel ve fiziksel özelliklerinin, kullanım ömrü boyunca gereksinimler, tasarım ve operasyonel bilgilerle uyumlu olması maksadıyla tesis edilen ve yürütülen bir sistem mühendisliği sürecidir.

Ercan Caner, Sun Savunma Net, 20 Mayıs 2020

Türk Silahlı Kuvvetleri ve T.C. İçişleri Bakanlığı Jandarma Genel Komutanlığı envanterinde çeşitli tip ve modelde sabit ve döner kanatlı hava araçları kullanılmaktadır. Bu hava araçlarının çok büyük bir çoğunluğu da Birleşik Devletler merkezli üretici firmalardan çeşitli yollarla tedarik edilmiştir.

Hava araçlarının envanterde kaldıkları süre boyunca konfigürasyon yönetimi uçuş emniyeti açısından çok önemlidir.  Konfigürasyon yönetimi; bir ürünün, kullanım ömrü boyunca, performans, fonksiyonellik ve fiziksel özelliklerinin dizayn ve operasyonel özellikleri ile uyumlu ve başlangıç gereksinimlerini karşılamaya devam ettiğini takip ve kontrol maksadıyla yürütülen bir sistem mühendisliği sürecidir. Konfigürasyon yönetimi, uçuş emniyetinin ön planda tutulduğu özellikle havacılık alanında bütün dünya orduları tarafından etkin bir şekilde kullanılmaktadır.

Havacılık alanında konfigürasyon yönetimi, hava araçları, ana sistemler ve komple malzemelerin envanterde kaldıkları sürece emniyetli olarak uçurulmalarını, can ve mal emniyetini sağlamak için bir zorunluluktur ve aşağıdaki hususları kapsar:

• Hava aracı ve alt sistemlerin uçuşa elverişliliklerini takip etmek,
• Hava aracına uygulanması planlanan modernizasyon faaliyetlerinin uygunluğunu kontrol etmek,
• Kaza kırım ve/veya hava aracı olaylarından sağlanan geri beslemeler vasıtasıyla yeni gelişmeleri uygulamak,
• Hava aracının envanter kontrolünü takip etmek,
• Hava aracı ve alt sistemlerinin teknik yayınlarının güncelliğini takip etmek ve
• Hava aracı ve sistemlerine uygulanan değişiklikleri takip etmektir.

Askeri alanda konfigürasyon yönetimi, operasyonel ihtiyaçlardan kaynaklanan modernizasyon ve modifikasyon faaliyetlerinin hava araçlarına uygulanmasının yanı sıra, teknolojik gelişmelere bağlı olarak ortaya çıkan yeni sistem ve malzeme gereksinimlerinin de uygulanmasını, takip ve kontrolünü ve teknik dokümanların güncel olarak muhafaza edilmesini sağlar. Belirtilen bütün hususlar hava araçlarının emniyetli olarak uçurulması için hayati önemi haizdirler.

Envantere yeni giren sistemlerin konfigürasyon yönetimleri genellikle iki yöntemle yapılmaktadır. Bunlardan ilki, askeri alımlar yoluyla yapılan tedarik faaliyetlerde ürünün tedarik edildiği ülke silahlı kuvvetlerinin teknik yönetim sorumluluğu kabul edilmekte ve ürüne uygulanan modernizasyon ve modifikasyonlar operasyonel ihtiyaçlara uyumlu olması durumunda yapılmaktadırlar.

Örneğin; Birleşik Devletler merkezli bir firmadan helikopter tedarik edildiğinde, o helikopter ABD kara kuvvetleri tarafından da kullanılıyorsa teknik yönetim sorumluluğu ve konfigürasyon yönetimi AMCOM’a ( Aviation and Missile Command- Havacılık ve Füze Komutanlığı) bırakılır. Bu komutanlığın görevi hava araçları, füze ve insansız sistemlerin geliştirilmesi, tedariki, birliklere dağıtımı ve konfigürasyon yönetimidir. AMCOM’un ana görevi ordudaki helikopter, füze, insansız kara araçlarının envanterde kaldıkları sürece uçuşa elverişlilik standartlarının muhafazası ve dokümantasyonudur. AMCOM’un ABD Ordusu ve FMS (Foreign Military Sales-Yabancı Askeri Satışlar) müşterileri için uyguladığı usuller aşağıdadır;

• ABD Hükümeti tarafından belirlenmiş ya da askeri standart teknik gereksinimleri esas alınır,
• Yeni sistem tasarım parametreleri ABD Hükümeti tarafından belirlenir ve onaylanırlar,
• Üretim onayları, kalifiye edilmiş ürün ve süreçlere uygun olarak her bir kontrat için yapılır,
• Uçuşa elverişlilik belirlemelerinde ABD Hükümeti dokümanları kullanılır ve farklı standartlar esas alınabilir,
• Geçmiş kayıtları yeterli ve güvenilir olmayan parçalar onarım/yenileştirme işlemlerinde kullanılabilir,
• Helikopter kullanıcılarının uçuş emniyet ve havacılık emniyet uygulama bültenlerini uygulama zorunluluğu yoktur,
• Uçuş emniyeti açısından çok tehlikeli bir uygulama olan helikopter kullanıcılarının kendi standartlarını belirleme ve yürütmelerine imkân sağlar,
• Kullanıcı ülke helikoptere konfigürasyon yönetimini kabul ettiği ülke ordusundan farklı bir sistem/malzeme taktığında konfigürasyon yönetimi karmaşık bir hale gelir ve uçuş emniyetini olumsuz yönde etkiler,
• Doküman değişikliklerini takipte standart bir yöntem yoktur,
• Farklı ve değişik konfigürasyondaki helikopterler için tedbir yoktur, standart tek tip konfigürasyon yönetimi ve dokümantasyonu uygulanır,
• Geliştirme ve geçerlilik sertifikaları için ilave maliyet gerektirir,
• Havacılık emniyet faaliyet mesajları ve uçuş emniyet mesajları için kullanıcının ilave çabasını gerektirir.

Yukarıda sıralanan faaliyetleri eksiksiz yerine getirmek büyük bir organizasyon ve titiz bir çalışmayı gerektirmektedir. Bu maksatla AMCOM altında; test ölçüm ve ölçümleme faaliyetlerini yürüten U.S.Army TMDE Activity, tedarik, lojistik destek, modernizasyon ve bakım faaliyetlerinin yürütüldüğü AMCOM Logistics Center, bütün yabancı askeri satışlar ve güvenlik yardım programlarının yürütüldüğü Security Assistance Management Directorate, havacılık eğitim donanımının tedarik, bakım ve yüklenici desteğinin sağlandığı Aviation Center Logistics Command, taktik füze imal ve onarım faaliyetlerinin yapıldığı Letterkenny Army Depot ve helikopter, motor ve komponentlerinin bakım ve yenileştirmelerinin yapıldığı Corpus Christi Army Depot organizasyonları tesis edilmiştir.

Army Publishing Directorate (Ordu Yayın Direktörlüğü) ise silahlı kuvvetlerin hazırlık seviyesini yükseltmek maksadıyla bütün yayınlar ve formların hazırlandığı, takip edildiği ve dağıtıldığı merkezi bir organizasyondur.

Burada önemli olan husus, kaza kırım ve hava aracı olaylarından edinilen bilgiler ve/veya herhangi bir sistemde sonradan ortaya çıkan problemlerin giderilmesi maksadıyla teknik ve servis bültenlerle yapılan değişikliklerin takip edilmesi ve havacılık kurallarına uygun olarak uygulanması ve teknik yayınlarda gerekli değişikliklerin yapılmasıdır. Orijinal üretici ülke silahlı kuvvetleri tedarik edilen sistemi kullandığı sürece konfigürasyon yönetiminde herhangi bir sorunla karşılaşılmamaktadır.

Fakat üretici ülkenin silahlı kuvvetleri çeşitli nedenlerle belirli bir hava aracını kullanmaktan vazgeçtiğinde sorunlar ortaya çıkmaktadır. Örneğin ABD ordusunun, Bell Helicopter Textron firması tarafından imal edilen UH-1H ve AH-1P gibi helikopterleri artık kullanmama kararı alması durumunda, orijinal gövde ve motor üreticileri ile bir konfigürasyon yönetim/bakım destek anlaşması yoksa, hava araçları tamamen kaderlerine terk edilmiş demektir.

Siz o hava aracıyla uçarken, özellikle gövde ve motor üreticisi firmaların yayınladıkları; uçuş emniyeti açısından çok önemli olan teknik bülten, uçuş emniyet bülteni, modifikasyon, parça değişimleri vb. teknik yayınlardan haberiniz olmayacaktır.

Böyle bir eksiklik; belirli bir problem nedeniyle 5-6 kaza-kırım yaşanmışken, haberiniz olmadığınız için aynı ölümlü kaza-kırımları yaşayacaksınız anlamına gelmektedir.

Üretici Firma Teknik Destek Anlaşmaları

Orijinal üretici tarafından hava aracının envanterde kaldığı süre boyunca sağlanacak destek aşağıda belirtilen nedenlerle hayati önemi haizdir,

• Uçuş emniyeti,
• Konfigürasyon yönetimi,
• Teknik ve mühendislik desteği,
• Garantili yedek parça ikmali.

Tedarik edilen sistem, üretici ülke silahlı kuvvetleri tarafından kullanılmıyorsa veya performans gereksinimlerini karşılamak maksadıyla, hava aracı üzerindeki herhangi bir sistem üretici ülke silahlı kuvvetleri tarafından kullanılandan farklı ise, bu durumda orijinal üreticinin teknik yönetim sorumluluğu esas alınmaktadır.

Uçuşa elverişlilik standartlarının muhafazasında ve dokümantasyonunda orijinal üretici olan üretici firma firmasının tercih edilmesi durumunda ise;

• Teknik gereksinimler için mevcut FAA (Federal Aviation Administration) standartları kullanılacak,
• Orijinal üretici olan üretici firmanın yaptığı bütün tasarım değişiklikleri ve gelişmeler helikoptere yansıtılacak,
• Yapılan bütün modernizasyon ve modifikasyonlarda onaylı FAA tip sertifikası sağlanacak,
• Bütün üretimler FAA gereksinmelerine uygun olarak ve FAA tarafından onaylanmış iş süreçlerine uygun olarak yapılacak,
• Üretici firma tarafından sağlanacak bütün dokümanlar FAA onaylı olacak,
• Üretici firma tarafından yayımlanan bütün teknik/servis bültenleri ve uçuşa elverişlilik direktifleri FAA onaylı olacak,
• Mühendislik desteği helikopterler envanterde kaldıkları sürece sağlanacak,
• Bütün dokümanlar ve değişiklikler FAA onaylı olacak,
• Sistemler ABD Ordusu tarafından envanterden çıkarılsa da desteklenmeye devam edilecek ve
• Dokümantasyon kontrolü için kullanıcı tarafından ilave kaynak ayrılmasına gerek olmayacaktır.

Sonuç

Hava araçları açısından çok önemli olan konfigürasyon yönetiminde üretici firma ve/veya kullanan ülke silahlı kuvvetlerinin konfigürasyon yönetimi altında kalmak uçuş emniyeti açısından bir zorunluluktur. Her iki yöntemin avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır. Hava araçları tedarik edildiğinde bütün faktörler değerlendirilerek kesinlikle bir konfigürasyon yöneticisi belirlenmeli ve işbirliği yapılmalıdır. Her iki yöntemin de bir maliyeti bulunmaktadır ve bu maliyete can ve mal emniyeti açısından katlanılması zorunludur.

İki yöntemden bir tanesini seçmek ve uygulamak veya her ikisini birden uygulamak uygun alternatiflerdir. Ben bu işi kendim yaparım demek ise can ve mal kayıplarına davetiye çıkarmaktır.