OY SATIN ALMA

 ‘‘Kurtulmak ve yaşamak için çalışan, çalışmak zorunda olan bir halkız. Bundan dolayı her birimizin hakkı vardır, yetkisi vardır. Fakat çalışmak sayesinde bir hakkı kazanırız. Yoksa arka üstü yatmak ve ömrünü çalışmadan geçirmek isteyen insanların bizim toplumumuzda yeri yoktur, hakkı yoktur.’’ Modern Türkiye Cumhuriyeti’nin Kurucusu Ulu Önder Gazi Mareşal Mustafa Kemal ATATÜRK.

Ercan Caner, Sun Savunma Net, 4 Mayıs 2024

Demokraside seçim esastır ve en basit açıklamayla demokrasi, seçmenlerin özgür idareleriyle oy kullanarak seçim sandıklarında iktidarı değiştirebilmesidir.

Oy satın alma, dünyanın birçok yerinde rastlanan oldukça yaygın bir olaydır. Genel olarak; oy verenin oyunu en yüksek fiyatı verene sattığı, tamamen ekonomik bir alışveriş gibi değerlendirilir. Peki, bu görüş acaba gerçeklerle örtüşmekte midir? Oy satın almak ne demektir? Dünyanın çeşitli yerlerinde oy satın alma işlemi hangi farklı şekillerde uygulanmaktadır?

Oy satın almanın tamamen bir ekonomik değiş tokuş olarak görülmesi oldukça yaygın bir görüştür. Bir oy, ekonomik değiş-tokuş aracı olarak kullanıldığında, aday veya seçmenin bakış açısından ‘‘ALINAN’’ veya ‘‘SATILAN’’ oy olarak nitelendirilmektedir. Bu bakış açısına göre oy satın alma eylemi, bir sözleşme, ya da seçmenin oyunu en yüksek teklifi verene sattığı bir açık artırma olarak da değerlendirilebilir.

Oy satın alma işleminde; para, mal veya hizmet teklif edilirken, verenlerin belirli bir aday için seçmenlerin oy vermesini veya vermemesini sağlamasının üç yolu bulunmaktadır.

Bunlardan ilki; oy satın alanların araçsal bir uyum sağlama beklentileridir. Oy satın alanların başarılı olması durumunda seçmenler, aldıkları somut ödüller karşılığında seçim tercihlerini değiştirirler.

‘‘Oyumu Koru’’ yazılı pankartlarla gösteri yapan Amerikalılar. Kaynak: Harvard Kennedy School

İkinci olarak; oy satın alanların normatif bir uyum sağlama beklentileridir. Oy satın alanların başarılı olması durumunda seçmenler, yine aldıkları somut ödüller karşılığında seçim davranışlarını değiştireceklerdir, çünkü önerilen teklif, seçmenleri adayın iyi ve değerli olduğuna ikna edecek büyüklüktedir.

Üçüncü olarak; oy satın alanların seçmenleri seçim davranışlarını değiştirmeye zorlayarak elde etmeye çalıştıkları zorlayıcı uyumdur. Seçmenler, oy satın alanların tekliflerini reddettiklerinde, onların intikam almasından korkmaktadır.

Oy satın almak isteyenlerin tekliflerini kabul eden veya reddeden seçmenlerin kabul ve/veya gerekçeleri çok farklı olabilir. Maddi çıkarlar, korku, minnettarlık, verdiği sözde durmak ve kişisel çıkarlar oyunu satması istenen seçmenlerin seçim davranışını belirleyen faktörler arasındadır.

Yasalara göre oy satın almak ve satmak suçtur. Hem oyunu satan, hem de oy satın alan herkes yasalar karşısında suçludur.

Oy satın alma iki yöntemle yapılmaktadır. Birincisi; belirli bir adaya oy vermesi karşılığında bir seçmene para vermek (pozitif), ikincisi de bir adayı destekleyen potansiyel seçmenlere, o adaya oy vermemeleri (negatif)  için para vermektir.

Filipinler başkan yardımcısı Leni Robredo; mührü hangi adaya bastıklarını etkilemediği sürece seçmenlerin oylarını satmalarında bir sorun olmadığını ifade etmiş ve ne de olsa oyunu satan seçmenlerin yolsuz politikacılardan aldıkları paranın kendi vergileri olduğu iddia etmiştir. Kaynak: reportr

Para karşılığında oy alanlar, genellikle oyunu satanların parmaklarını çıkmaz boya ile boyayarak bir daha oy kullanmamasını garanti altına alırlar. Belirli bir adaya oy vermemeleri için seçmene para teklif edilmesinin yanı sıra, bazı örneklerde potansiyel seçmenlerin kamyonlara bindirilerek kaçırıldığı ve oy verme işlemi bitene kadar kilit altında tutulduğu olaylara da rastlanmıştır.

 Yasalara göre oy satın alırken seçmenlere paranın yanı sıra başka şeyler de vermek suçtur. Başka şeylere örnek olarak; tişört, şapka, bandana, şemsiye, muz, kalem, çakmak, el feneri, cüzdan vb. ürünler sayılabilir. Filipinler’de oy verme işlemi öncesi ve sonrasındaki beş saatte seçmenlere yiyecek, içecek vermek ve ulaşım sağlamak da suçtur.

Mary Frances Berry ve kitabı. Kaynak: Jim Abbott

Mary Frances Berry tarafından kaleme alınan ‘‘Five dollars and a Pork Chop Sandwich: Vote Buying and the Corruption of Democracy – Beş Dolar ve Domuz Pirzolalı Sandviç: Oy Satın Alma ve Demokrasinin Yozlaşması’’ adlı kitapta Amerika’da oy satın almanın yaygın olduğunu ve bazen birkaç dolar, bir adet bira ya da bir paket sigara karşılığında insanların oylarını sattıkları anlatılmaktadır.

Sayın Berry kitabında, adından da anlaşıldığı gibi, oy satmanın demokrasinin altını oyan büyük bir tehlike olduğunu anlatmaktadır. Sayın Berry’e göre insanlar hak ettikleri şekilde yaşayabilmek için oylarını kesinlikle satmamalıdır.