Putin’in Yeni Hedefi Moldova mı Olacak?

Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırıları, Moldova halkının Avrupa Birliği entegrasyonu ve Moskova’nın etkisinden kurtulma yönündeki kararlılığını güçlendirmektedir.

Ercan Caner, Sun Savunma Net, 19 Haziran 2023

Moldova, Ukrayna ve Romanya arasında Besarabya olarak adlandırılan bölgede yer alan bir Doğu Avrupa ülkesidir. Yüzölçümü 33,850 km² olan Moldova topraklarının yaklaşık %75’i tarım arazisidir.

Moldova’nın toprak bütünlüğü 1980’li yıllardan bu yana, yaklaşık 200 kilometre uzunluğundaki dar bir şeritte, Dinyester Nehri ile Moldova-Ukrayna sınırında Transdinyester olarak bilinen bölgedeki Rusya askeri varlığı nedeniyle tehdit altındadır.

Başkenti Kishinev olan ülkenin nüfusu 2022 yılı rakamlarına göre 2.6 milyondur. Ülkede Romence ile aynı olan Moldovaca lisanın yanı sıra Ukrayna, Rusya ve Gagavuz Türkçesi lisanları da  konuşulmaktadır.

Geçmişte Romanya’nın kontrolünde olan Moldova İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB)’nin parçası olmuştur. Ülke her ne kadar 1991 yılında SSCB’den bağımsızlığını kazanmış olsa da Rus birlikleri Dinyester Nehri doğusunda çoğunlukla Ukraynalı ve Rusların yaşadığı Slav bölgesinde kalmaya devam etmiştir.

Avrupa’nın en yoksul ülkelerinden olan Moldova, 2001 yılında, Vladimir Voronin’i iktidara getirerek bir komünisti seçen ilk eski SSCB ülkesi olmuştur. Moldova Hükümeti 2014 yılında Avrupa Birliği (AB) ile bir Katılım anlaşması imzalamış, 23 Haziran 2022 tarihinde ise fiilen AB aday ülkesi olmuştur.

Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelensky Şubat 2023 ayı başlarında yaptığı bir uyarıda, Ukrayna istihbaratının Moldova’da zaten istikrarsız olan siyasi durumu daha da kötüleştirmeye yönelik bir Rus planını ele geçirdiğini ifade etmiştir.

Rusya masum olduğunu iddia etmesine rağmen, Moskova’nın Moldova’ya yönelik eylemleri, 2014 yılında Kırım’ı ilhak ve geçtiğimiz yıl da Ukrayna’ya yönelttiği tam işgal öncesinde yaptığı hamleler ile çarpıcı benzerlikler göstermektedir.

Dinyester Nehri doğusunda bulunan Soğuk Savaş’ın son yıllarında bir Rus askeri karakoluna ev sahipliği yapan Transdinyester bölgesi 1990 yılında kendisini Sovyet cumhuriyeti ilan etmiş ve SSCB’nin dağılmasından sonra Moldova’nın bağımsızlık veya Romanya ile birleşmesine karşı çıkmıştır.

Moldova 1991 yılında bağımsızlığını kazandığında Rusya süratle ‘‘barışı koruma kuvveti’’ maskesiyle Moskova yanlısı ayrılıkçıların olduğu Transdinyester bölgesine askerî birliklerini göndermiştir. Moldova güçleriyle ayrılıkçılar arasındaki savaş 1992 yılında bir çıkmaza girmiş, Rusya tarafından dahi resmi olarak tanınmayan Transdinyester cumhuriyeti ayrılıkçı bir devlet konumunda kalmıştır. Bu çıkmaz, bölgeyi ve tahminen 500.000 sakinini belirsizliğe mahkûm etmiştir ve Moldova bugüne kadar bölge üzerinde neredeyse hiçbir nüfuz ve kontrole sahip olamamıştır.

Moldova, doğu ile batı arasında kavşak noktasında olan bir ülkedir. Hükümet ve vatandaşlarının çoğunluğu AB ile daha yakın ilişkiler kurulmasını istemektedir ve ülke, yukarıda da belirtildiği gibi 2022 yılında fiilen adaylık statüsünü kazanmıştır. Ancak ülke, Transdinyester bölgesinde, Moskova’nın kışkırttığı ayrılık yanlısı bir fraksiyona da ev sahipliği yapmaktadır.

NATO üyesi olmayan Moldova Putin’in yeni hedefi olabilir. Ukrayna’nın güney bölgelerine bir taarruz planlayan Rus ordusu Odessa’ya yaklaşmayı ve ardından da Transdinyester bölgesine ulaşmayı hedefleyebilir.

Moldova Başbakanı Dorin Recean’a göre, ülkesinin henüz Rus saldırılarına maruz kalmamasının nedeni Ukrayna’nın gösterdiği direniştir. Rusya’nın savaşı Moldova’ya doğru genişletmesi durumunda, Ukrayna silahlı kuvvetleri gibi mücadele etmelerinin imkânsız olduğunu ifade eden Başbakan Recean’a göre; demokrasi, uluslararası hukuk ve Avrupa güvenliğinin geleceği söz konusu olduğunda ülkesinin kaderi de Ukrayna kadar önemlidir.

Rus ordusuna ait vurulan bir tank ve zırhlı personel taşıyıcı, Vuhledar, Ukrayna, Şubat 2023. KaynakUkranian Armed Forces/AP

Moldova’ya yönelik Rus askeri tehdidi, Ukrayna ordusunun batının büyük desteğini arkasına alarak Rus ordusunu Kherson’da mağlup etmesinin ardından azalmış durumdadır.

2022 yılında doğal gaz ihtiyacının tamamını Rusya’dan karşılayan Moldova’da bu yıl Rus doğal gazının akışı durmuştur ve enerji fiyatları birçok Moldova vatandaşının karşılayamayacağı ölçüde yükselmiştir. Moldova elektriği hâlâ Rus destekli ayrılıkçıların bulunduğu Transdinyester bölgesinden almaktadır. Rusya’nın doğal gaz akışını kesmesi durumunda elektrik enerjisinden yoksun kalacak olan ülkede ekonomik çöküş yaşanabilir.

Transdinyester bölgesinin ekonomisi ise büyük ölçüde Rusya’dan bedavaya aldığı doğal gaz ve Moldova’ya sattığı elektriğe bağlıdır. Rusya, bölgede büyük bir mühimmat stoku ve yaklaşık 1.500 asker bulundurmaktadır. Bu askerlerin yaklaşık %70’i Rus, geri kalanlar ise çifte Moldova ve Rus pasaportlarına sahip Transdinyester sakinidir.

Uluslararası toplum tarafından tanınmayan Transdinyester Cumhuriyeti ordusuna mensup askerler Moldova’nın başkenti Kishinev’den sadece 78 kilometre uzaklıktaki Tiraspol kentinde bir geçit merasimi yaparken, 02 Eylül 2013. Fotoğraf: EPA/STRINGER.

Ekonomik zorluklarla mücadele eden Moldova’da güvenlik durumu; sürekli Rus tehdidi nedeniyle istikrarsızlığını sürdürmektedir. Güçlü bir sanayisi olmayan, kişi başına geliri 4.000 doların altında olan ve Avrupa’nın en fakir ülkesi olan Moldova’da işgücünün büyük kısmını oluşturan Moldavalılar da ülkeyi  terk etmiş durumdadır.