ŞEMPANZE TREKKİNG, UGANDA

Sonunda Korona salgını nedeni ile ertelediğimiz Ruanda ve Uganda gezisinin sonuna geldik. Şempanze Trekkingi de tamamlayıp Türkiye’ye Entebe’den döneceğiz. Tüm gezimizi aracımızla yaptık. Uzun bir mesafe katettik. Toplamda 2.628 km.yol aldık. Uzun ve yorucu gibi gelebilir. Gördüklerimiz ve yaşadıklarımızdan aldığımız keyfin yanında bu hafif kalır.

Şempanzeler, başkent Kampala’nın kuzeybatısında, Murchison Şelalesi Milli Parkı yolu üzerinde ve Albert Gölü’nün kuzeydoğusundaki yamaçtaki Budongo Ormanı’nda yaşıyorlar. Sabah erken saatlerinde Murchison Falls Ulusal Parkı Bölgesi’nde bulunan otelimizden şempanzeleri görmek için ayrılıyoruz. Yürüyüşün sabahın erken saatlerinde yapılması önemli. Şempanzeler sabah erken saatlerde ağaçların yüksek dallarından zemine doğru beslenmek için iniyorlar. Günün ilerleyen saatlerinde de yükseklere çıkıyorlar. Alçaklarda beslenirken yakalayacağımız şempanzeleri daha rahat görebiliriz.

Bu yürüyüşün bir güzel tarafı da goril yürüyüşünde olduğu gibi fazladan bir ücret ödenmiyor ve önceden rezervasyon yaptırmıyorsunuz. Gezi programının içinde sunuluyor.

Araçla ilk buluşma noktasına geliyoruz. Son derece modern ve yeşil bir ortamda tasarlanmış ilk toplanma alanı. Hediyelik eşya satan dükkanları, büfeleri, temiz tuvaletleri ile örnek bir yer. Kahve servisi bedava. Ayrıca kadınlı erkekli bir grup, geleneksel renkli kıyafetleri içerisinde danslı gösterilerini yapıyorlar. Bu gösteriler, tüm gruplar şempanzeleri görmek için bölgeden ayrılana kadar devam ediyor. Gerçekten hareketli danslarının seyredilmesi ve ritimli müziklerinin dinlenmesi keyifli. Heyecan ve endişemizin yatışması için bizi oyalıyorlar. Olsun eğlenceli ve kahveli, güzel bir yer. Şikayetimiz yok.

Bilmiyorlar ki biz, goril jungle trekkingimizi tamamlayarak geldik. Artık bilgili ve tecrübeliyiz. Neler yapmamız, neler yapmamamız gerekir biliyoruz. Bilmediğimiz şempanzelerin orman içerisinde davranış biçimleri.

Sonunda toplantı haberi geldi. Toplantı yeri bu iş için hazırlanmış güzel bir kameriye. Yarım daire şeklinde rehberin karşısına oturuyoruz. O da ilk önce şempanzeler ile ilgili bilgi vererek konuşmasına başlıyor.

Şempanzeler, 20-60 kilometrekarelik bir alanda 40 ile 80 birey arasında değişen gruplar halinde yaşamlarını sürdürüyorlar. Gün içinde yaş, cinsiyet ve boylarına göre küçük gruplara ayrılarak dolaşıyorlar. Şempanzeler yemeklerini temin etmek ya da bakımları için yaprak, dal ve kütük gibi ilkel aletleri kullanabiliyorlar. Yağmur suyunu toplamak ya da saçlarını temizlemek için de yapraklardan faydalanıyorlar; otları ve dalları becerikli bir şekilde termitleri yuvalarından çıkarmak için kullanılıyor.

Genelde otobur olan şempanzelerin besinlerinin %10’unu et kapsıyor. Solucan, kuşlar ve termitlerin yanı sıra sık olmasa da diğer başka memelileri de tercih edebiliyorlar. Menüleri çok çeşitli demek ki. Her gece dalları ve yaprakları üst üste koyarak uyumak için yuvalar yapıyorlar. Rahatlarına da düşkünler. Erkekler zemine yakın dallarda yuva yaparken, dişiler özellikle anneler, yüksek ağaç tepelerinde yuvalanıyorlar. Güvenlik nedenlerinden olsa gerek.

İnsanın ataları olan şempanzelerden altı milyon yıl önce birbirinden ayrıldığını ve %96-99 DNA benzerliği ile şempanzelerin bize gorillerden daha yakın akrabamız olduğunu öğreniyoruz. Ne mutlu ki bize sonunda atalarımızın yerini bulduk ve çok yakın zamanda onlara kavuşarak uzun asırlar sonra hasret gidereceğiz.

Yağmurluk, sopa (baston) ve bir şişe su alınmasını tavsiye ediyorlar. Eğer bunlar yanınızda yoksa kiralayabiliyorsunuz. Goril trekking de olduğu gibi bir portör kiralayabilirsiniz. Yürüyüşünüz süresince size çok faydası olacaktır. İki kişi birleşip bir portörde kiralanabilir. Böylesi daha da ekonomik olur. Sonuçta bir portör 20 USD. Eğer bir portör kiralarsanız, orman içerisinde yapacağınız yürüyüş sırasındaki ağır şartları gördükten sonra ne kadar doğru karar verdiğinizi anlayacaksınız. Kadın ya da erkek portör kiralayabilirsiniz.

Hafif ve hava alan kıyafetleri tercih edin. Şort asla, bot mutlaka. Uzun kollu gömlekler giyinin. Pantolon paçalarını böcek ve karıncalardan korunmak için çoraplarınızın içerisine sokun. Tozluğunuz var ise yanınızda kesinlikle götürün. Böcek kovucu sürmeyi ihmal etmeyin. Kendinize, özellikle yaşınız ileri ise fazla güvenmeyin. Size söylenenleri gerçekleştirmekten kaçınmayın.

Şempanze yürüyüşünün de, goril yürüyüşünde olduğu gibi kati kuralları var. Şempanzeler ile karşılaşıldığında aranızdaki mesafeyi asgari 8 metre civarında tutmak gerekiyor. Şempanzelere yiyecek verilmiyor.

Şempanzelere yiyecek verilmemesi gerekiyor. 12 yaş altı çocuklar bu trekkinge katılamıyor.

Flaşlı fotoğraf çekilmemesi de özellikle belirtiliyor.

Sonunda brifing tamamlandı. Bir adet telsizli bir rehber, iki adet silahlı ve palalı korucu bize katıldı. Telsiz daha önce bölgeye gitmiş, şempanzeleri bizim için bulacak korucular ile haberleşmek için. Palalar da, balta girmemiş ormanda otları kesip yol açmak maksadı ile kullanılıyor. Şempanzeleri bulacak korucular, yöre köylerden seçiliyor. Bunların biraz daha eğitimlileri rehber olarak görevlendiriliyor.

Budongo Ormanı da çok sık ağaçlar, çalılar ve sarmaşıklarla iç içe girmiş, yol vermeyen bir yağmur ormanı. Orman kelimesi, hafif kaldığından ben bu tip ormanları jungle (balta girmemiş orman) olarak tanımlıyorum.

Araçlarla şempanze trekking başlama noktasına geldik. Karşımızda orman. Birkaç adım sonra rehber ve korucular önde ormana dalacağız. Dalamıyoruz çünkü ağaçlar, çalı ve sarmaşıklardan örülmüş bir duvar var karşımızda. Bu duvarı delip yol açmak bizim değil korucuların işi. Bunu da çok iyi yapıyorlar. Alışmışlar hiç durmadan bir darbeli matkap gibi duvarı deliyorlar. Biz de ilerliyoruz. Korucuların tüm gayret ve becerilerine rağmen bazı ince dallar kalabiliyor. Bunlar da bizim kol ve bacaklarımıza dolanıyor. Ellerimizle bunları kenara çekiyoruz. Ellerinizi korumak istiyorsanız bahçıvan eldivenleri faydalı olur.

Korucuların açtığı dehlizden yaklaşık bir saattir yürüyoruz. Arada biraz dinlenmek ve biraz da su içmek için kısa da olsa durup dinleniyoruz. Öyle ya ne kadar gideceğimizi bilemiyoruz. Önden şempanzeleri bulmak için giden koruculardan da bir haber yok. Öyleyse yola devam. Bir tepeyi geçip diğer tepenin eteklerine geldiğimizde kendi kendime işte bu son tepe ve hemen arkasında da şempanzeleri bulacağız diyorum. Ne gezer koruculardan hiç haber yok. İki saati bulduk. Şempanzeleri bulacağımız ümidi de azalıyor. Bu halimizi gören rehber, dayanın bundan sonraki tepenin yamaçlarındalar diye bize moral vermeye çalışıyor. Yürüyüş koluna yorulduk mu diye bağırıyorum. Cevap hep bir ağızdan, hayır. Geri dönelim mi, son şansınız diyorum. Cevap yine hayır.

Öyleyse şempanzeleri buluncaya kadar devam.

Sonunda rehberin telsizinden telaşlı yüksek tonda konuşmaları duyduk. Galiba buldular. Evet korucular, şempanzeleri bulmuşlar. Son bir gayretle onlara doğru gidiyoruz, ama hemen yakınımızda değiller. Biraz daha yürümemiz gerekiyor.

Sonunda ormanın derinliklerinden gelen sesi duyduk. O tarafa doğru yönelen rehberimizi takibe başladık. Biz yaklaştıkça ses gittikçe artıyordu. En yüksek noktaya çıktığı yer şempanzelerin bulunduğu yer.

Başımızın üstünde daldan dala, ağaçtan ağaca atlayanlar mı, ayaklarımızın arasından fırlayıp koşarak gidenler mi, daldan dala atlarken neredeyse kafamıza çarpacak kadar yakın, uçar gibi hareket edenler mi, tutundukları bir dalla aşağıya tam karşımıza inip bize hava atanlar mı? Bu hareketleri yaparken ki çeviklik, enerji, beceri ve çabuklukları görülmeye değer. Tüm bunları gerçekleştirirken de müthiş bir gürültü çıkarıyorlar. Bar bar bağırıyorlar. Ortada bağıracak hiçbir şey yok, sadece şamata yapıyorlar. Bütün bu çığlık ve bağrışmalar biz oradan ayrılana kadar devam etti.

Bir tanesi diğerlerine göre daha iri ve daha çok sesi çıkıyordu. Bu grubun alfa erkeği imiş. Yetişkin erkekler yaklaşık 1,5-2 m. boyunda ve 70 kg. ağırlığındayken; yetişkin dişi bir şempanze, daha kısa ve daha az kilolu oluyormuş. Tüm bunlara oynayan yavrular, annelerine sarılmış bebekler de dahil olunca görüntü inanılmaz. Goriller ağır başlı, sessiz, vakur ve hayranlık veren bir görüntü verirken, şempanzeler delişmen, kabına sığamayan ve şımarık davranış biçimi içerisindelerdi.

Daldan dala atlayışlarını daha ziyade yükseklerde yapıyorlar. Çünkü yukarılarda dallar daha seyrek ve onlara engel olacak ot ve sarmaşıklar yok. Bu nedenle de onların zaten çok çabuk hareketlerini takip etmek de zorlaşıyor. Hem bu sebepten hem de ormanın içerisi loş olduğundan bu durumlarını fotoğraflamak da zor.

Burada da kalış süresi bir saat ile sınırlı. Sonunda şempanzeler yani atalarımız ile beraberliğimizin sonuna geldik. Atalarımıza saygılarımızı sunarak hayır dualarını aldık ve veda ettik.

Ruanda ve Uganda gezimizin en önemli bölümlerini kapsayan goril ve şempanze trekkingleri, beklediğimizden de üst seviyelerde keyif ve heyecan verici oldu. Endişelendiğimiz güvenlik korkumuzun tamamen geçersiz olduğunu gördük. En önemlisi de bu canlıları yaşadıkları ormanda günlük faaliyetleri içerisinde izledik. Bu da bize muhteşem bir heyecan ve keyif verdi. Bunu yaşayabilmek için buralara kadar gelmek ve gezmek gerekiyor. Bir gezginin alabileceği en büyük haz ve ayrıcalık bu olsa gerek.

Hoşça kalın.

olay.salcan@gmail.com

https://olaysalcan.blogspot.com/