Rex Tillerson Neden Kovuldu?

Birleşik Devletler Dışişleri Bakanı, eski bir Rus casusuna İngiltere’de düzenlenen sinir gazı saldırısını kınamasının ardından, Başkan tarafından bir Twitter mesajıyla görevinden uzaklaştırıldı.

Yazar: John Cassidy, The New Yorker, 14 Mart 2018

Çeviren: Ercan Caner, Sun Savunma Net, 17 Mart 2018

Trump Yönetiminin nevi şahsına münhasır ve alarm veren karmaşık durumu esnasında Dışişleri Bakanlığı görevinden ayrılan Rex Tillerson, görevi boyunca bir denge unsuru olmuş ve bağımsız fikirli bir tutum sergilemiştir. Foto: Tom Brenner /NYT /Redux

Görevden alınan Dışişleri Bakanı Rex Tillerson, Doğu Afrika’ya yaptığı geziyi yarıda keserek Pazartesi günü Washington’a dönmüştür. Görevden ayrılmadan önce, eski bir Rus ajanının İngiltere, Salisbury’de sinir gazı ile zehirlenmesinin, gerçekten berbat ve şok edici bir olay olduğunu açıklayan Tillerson, olaydan kimin sorumlu olduğunun tamamen açık olmadığını da ifade etmiştir.

Fakat aynı gün içinde, Birleşik Devletler Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan resmi açıklamada Tillerson’un, İngiliz hükümetinin, olaydan Rusya devletinin neredeyse kesin suçlu olduğuna yönelik değerlendirmesine tamamen katıldığı ifade edilmiştir. İngiliz Avam Kamarasında Pazartesi günü yaptığı konuşmada Başbakan Therasa May, olaydan büyük bir olasılıkla Rusya’nın sorumlu olduğunu ifade etmiştir.

Tillerson yaptığı açıklamada; ‘‘Bu tür saldırılar için asla haklı bir neden olamaz, sıradan bir vatandaşın, bağımsız bir ülke topraklarında öldürülme girişiminden ve Rusya’nın tekrar böyle davranışlara yeltenmesi nedeniyle büyük öfke duyuyoruz’’ ifadelerini kullanmıştır.

Tillerson’un açıklaması: ‘‘Ukrayna’dan Suriye’ye ve şimdi de Birleşik Krallık topraklarında Rusya, diğer ülkelerin egemenlik haklarına ve onların vatandaşlarının yaşamlarına açık bir şekilde saygısızlık ederek, bütün dünyada istikrarsızlığın sorumsuz gücü olmayı sürdürmektedir. Biz, hem suçu işleyen hem de emri veren sorumluların uygun ciddi sonuçlarla yüzleşmesi gerektiği düşüncesine katılıyoruz. Birleşik Krallıktaki müttefiklerimizle dayanışma içindeyiz ve tepkilerimiz konusunda yakın koordinasyonu sürdüreceğiz.’’ şeklinde sürmüştür.

Halen hastanede tedavi gören Sergei Skripal ve kızı Yulia’nın sağlık durumları ciddiyetini korumaktadır. Foto:  EPA/Yulia Skripal/Facebook

Tillerson’un yaptığı açıklama, tartışmasız olarak bugüne kadar Trump Yönetimi tarafından Rusya’nın tutumu hakkında yapılan en sert kınamadır. Ve bu kınama, Tillerson’un Dışişleri Bakanı olarak yaptığı son resmi faaliyetine dönüşmüş durumdadır. Salı günü sabah saat 08.44’te Donald Trump, attığı bir Twitter mesajıyla Tillerson’un kovulduğunu ‘‘CIA Direktörü Mike Pompeo yeni Dışişleri Bakanımız olacak’’ sözleriyle duyurmuştur.

Birleşik Devletler Başkanı Donald Trump Twitter mesajını; ‘‘O fantastik işler yapacak. Rex Tillerson’a hizmeti için teşekkürler! Gina Haspel yeni CIA Direktörü ve bugüne kadar bu görev için seçilen ilk kadın olacak. Herkese tebrikler!’’ şeklinde sürdürmüştür.

Trump’ın bazı yardımcıları gazetecilere yaptıkları açıklamada; Başkanın Tillerson’u kesinlikle Rusya hakkındaki açıklamaları nedeniyle görevden uzaklaştırmadığı yönünde ısrar etmişlerdir. Washington Post gazetesi ise birçok Beyaz Ev yetkilisine dayandırdığı haberinde, Beyaz Ev tarafından geçtiğimiz Cuma günü Tillerson’a görevden alınacağının bildirildiği haberini yapmıştır.

Associated Press’ten Zeke Miller de daha sonra bu söylemlerin altını doldurarak, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, Beyaz Ev yetkililerinin, John Kelly’nin Cuma ve Cumartesi günleri Tillerson’u aradığını yazmıştır. Beyaz Ev yetkililerine göre Tillerson, yapılan iki telefon görüşmesinde de istifa etmemesi durumunda Trump’ın gerekli adımları atacağı yönünde uyarılmıştır. Tillerson bütün bu uyarılara rağmen istifa etmemekte direndiğinden, Başkan Trump onu görevden kovmak zorunda kalmıştır. Gazetecilere yaptığı kısa açıklamalarda Trump, ‘‘Aynı şekilde düşünmemeleri nedeniyle’’  Rex Tillerson’u uzun bir süreden beri değiştirmeyi düşündüğünü ifade etmiştir. Trump ayrıca Tillerson’un şimdi çok daha mutlu olacağını da sözlerine eklemiştir.

Başkan Donald Trump izci çocuklara Hillary Clinton ve Barack Obama’yı yuhalattığı konuşmasını yaparken. Foto: Saul Loeb / Agence France-Presse – Getty Images

Bununla birlikte, Tillerson’un yardımcılarından en az bir tanesi, Beyaz Ev’in bu anlattıklarına karşı çıkmıştır. CNN küresel işler muhabiri Elise Labott, Tillerson’un kovulduğunu Trump’ın Twitter mesajından öğrendiğini yazmıştır. Associated Press’ten Josh Lederman da attığı Twitter mesajında; ‘‘Tillerson ile uçaktan dört saatten kısa bir zaman önce indik, uçakta böyle bir olayın olacağına yönelik hiçbir emare yoktu’’ sözlerini paylaşmıştır. Beyaz Ev karşı yöndeki bu hikâyelere tepki göstermekte gecikmemiş ve olaylar hakkında kendi versiyonuna aykırı açıklamalar yapan Steve Goldstein de öğle saatlerine kadar görevden alınmıştır.

Eğer Tillerson, Başkan Trump’ın onu görevden uzaklaştırmak üzere olduğunu gerçekten bilseydi, Rusya hakkındaki açıklaması belki de son meydan okuma faaliyeti olurdu. Salı günü Rusya hükümeti bir kez daha Salisbury’de gerçekleştirilen saldırının sorumluluğunu reddetmiş ve kendisine, kullanılan sinir gazı örnekleri verilmediği sürece, İngiliz hükümetinin iddialarına herhangi bir tepki göstermeyeceğini açıklamıştır.

Ben, onun bir geri zekâlı olduğunu söylemedim. Ben, onun lanet olası bir geri zekâlı olduğunu söyledim. Foto: Pinterest

Başkan Trump da İngiltere Başbakanı May ile görüşmüş ve görüşme sonrasında nihayet, Beyaz Ev bir açıklama yaparak; Rusya Federasyonu Hükümetinin, Rusya’da geliştirilen bu kimyasal silahın, kullanılmak üzere Birleşik Krallık topraklarına nasıl geldiği yönündeki sorulara net yanıtlar vermesi konusunda, İngiltere Başbakanı May ile mutabık olunduğu ifade edilmiştir. Bununla birlikte Beyaz Ev tarafından yapılan açıklamada, Trump’ın saldırıdan büyük ihtimalle Rusya hükümetinin sorumlu olduğu yönündeki İngiliz değerlendirmesine katıldığını belirten herhangi bir ifade de yer almamıştır.

Tillerson’un ayrılışının tamamen beklenmedik bir olay olmadığı kesinlikle doğrudur. Trump’ı kamuoyu önünde açık olarak eleştirmekten kaçınsa da ExxonMobil şirketinin eski CEO’su Rex Tillerson perde arkasında, Başkan Trump’ı küçük gördüğünü ve aşağıladığını asla gizlememiştir. Geçen yaz Trump, bir zamanlar Tillerson’un da önderlik ettiği Amerikan Erkek İzcilerine yaptığı; seçim başarısından bahsettiği, medyaya saldırdığı, Hillary Clinton ile eski Başkan Obama’yı eleştirdiği ve çocuklara yuhalattığı o aptalca konuşmayı yaptığında Tillerson neredeyse istifa etmenin eşiğine gelmiştir.

Ekim ayında bir NBC muhabirine göre, Trump’ın Birleşik Devletler nükleer silah kapasitesinin 10 kat artırılması çağrısını yaptığı bir toplantı sonrasında Tillerson, diğer yetkililerle yaptığı bir sohbette Başkan Trump’ı bir ‘‘geri zekâlı’’ olarak nitelendirmiştir. NBC muhabirlerinden bir diğeri de Tillerson’un tam olarak ‘‘lanet geri zekâlı’’ ifadesini kullandığını açıklamıştır.

Tillerson’un açıkça inkâr etmediği bu olaylar açığa çıktığında, Trump’ın onu eski Cumhuriyetçi kongre üyesi Pompeo ile değiştireceğine yönelik sık sık imalar yapılmıştır. Bütün bu sert ifadelere rağmen Trump’ın Dışişleri Bakanı Rex Tillerson’u kovmasının, onun Kremlin karşısında, İngiliz hükümetinin tarafını tuttuğunu açıklamasından sadece 12 saat sonra açıkladığı da bir gerçektir. Trump, ya Tillerson’un meydan okumasının bardağı taşıran son damla olduğuna karar vermiştir ya da bu noktada onu kovmanın yaratacağı etkilerden habersizdir veya belki de hiç aldırmıyordur.

Sadık bir Trump kulu olan Pompeo’nun özlü ve güzel sözlerinden bir tanesi: ‘‘Başkanla birlikte çalıştığımız konularda benim gözlemim şu ki Başkan Donald Trump, yüz yüze kaldığı bazı çok önemli konularda Amerikan halkının layık olduğu profesyonellik ve özeni göstermektedir. Başkanın bu meseleleri ele alış tarzı nedeniyle, bu ekibin bir parçası olmaktan inanılmaz derecede gurur duyuyorum.’’ Foto: Eric Thayer / Reuters.

Emin olabilmek için, Trump ve Tillerson arasında olan birçok politika farklılıklarına bakmak yeterlidir. Tillerson’un, Başkan Trump’tan daha fazla desteklediği İran nükleer anlaşmasına ilave olarak ilk akla gelen politika farklılıkları ticaret ve Kuzey Kore’dir. Geçtiğimiz hafta içinde Tillerson’un, Beyaz Ev yetkililerini, Trump’ın çelik ve alüminyum ithalatındaki gümrük vergileriyle ilgili önerisinin, Birleşik Devletler ulusal güvenliğini tehlikeye sokacağı yönünde uyardığı söylenmektedir. Perşembe günü, Trump, Kuzey Kore lideri Kim Jong Un ile bir araya gelmeyi kabul etmeden sadece birkaç saat önce Tillerson, Afrika turunda kendisine eşlik eden gazetecilere ‘‘Görüşmelerden çok uzağız’’ açıklamasını yapmıştır.

Gerçi neden beş gün boyunca beklediğini ve Tillerson’u görevden aldığını Twitter hesabı üzerinden duyurmasının nedenini izah etmese de Trump’ın şimdi harekete geçmeye karar vermesinin nedeni belki de budur.

Tabi Trump’ın Tillerson’u kovma zamanlamasında başka bir faktörün rol oynaması da mümkündür. Salı günü erken saatlerde Washington Post gazetesi, Cumhuriyetçi kirli düzenbaz ve uzun süreden beri Trump’ın siyasi danışmanlığını yapan Roger Stone ile ilgili bir haber yayınlamıştır.

11 Eylül saldırısı sonrasında Tayland’da gizli bir hapishanenin gözetmenliğine atanan, işkence programlarında yer aldığı ileri sürülen ve CIA’nın kirli işleri gün yüzüne çıkana kadar yıldızı parlayan ilk kadın CIA Direktörü Gina Haspel.

Habere göre; kirli düzenbaz Stone, 2016 yılı baharında bir arkadaşına, WikiLeaks kurucusu Julian Assange’den öğrendiği, WikiLeaks’in o zamanlar Demokrat parti başkan adayı Hillary Clinton’un danışmanlığını yapan John Podesta gibi üst düzey demokratların gerçekten başlarını ağrıtacak türden elektronik posta mesajlarını ele geçirdiğini anlatmıştır. Washington Post gazetesi; bu konuşmanın, bilgisayar korsanlarının Podesta’nın elektronik posta mesajlarını ele geçirdiğinin duyulmasından ve Demokratik Ulusal Komitenin haberinin olmasından çok önce gerçekleştiğini de haberinde öne çıkarmıştır.

Beyaz Ev eski personel şefi Reince Priebus’un, Fox News muhabiri Laura Ingraham’a anlattığı gibi Trump, günlük haberlerin nasıl şekillendiğini büyük bir dikkatle izlemektedir. Washington Post dergisinin haberi sonrasında, diğer medya organları da olayın üzerine hemen atlamış ve düzenbaz danışman Stone’nun ismi, Twitter’de en üst seviyelere çıkmıştır. Washington Post gazetesinin muhtemel bir gizli anlaşmayı da ima eden haberi, kablolu haber ağlarında güne hâkim olmuş olabilir. Fakat Tillerson’un kovulduğu haberi patlak verdiğinde, düzenbaz kirli danışman Stone ile ilgili mesajlar birdenbire azalmış ve bir anda gündemden düşmüştür.

Gerçekte ne olduysa oldu, ama bir Twitter mesajı ile kovulan ilk dışişleri bakanı unvanına sahip Tillerson artık yok. Dışişleri bakanlığını kendince temizleme gayretleri ve dışişleri bakanlığından seçkin kariyerli birçok üst düzey diplomatın ayrılmasına neden olduğundan, Tillerson’un tepe taklak düşmesi, Foggy Bottom (Dışişleri Bakanlığı binasının bulunduğu Washington DC’de nehir kıyısındaki alana verilen isim) koridorlarında veya daha birçok yerde kesinlikle bir matem havası yaratmayacaktır. Fakat bu başkanlığın nevi şahsına münhasır ve endişe verici durumuna bakıldığında, görevi yaptığı sürece Tillerson, daima bir denge unsuru ve bağımsız fikirli bir kişi olarak görülmüştür. En azından Tillerson, hiçbir zaman Trump’ın yalakası veya Beyaz Ev baş danışmanı Steve Bannon tarzında etnik bir milliyetçi olmamıştır.

Tillerson’un ayrılmasının hemen arkasından, Goldman Sachs çokuluslu ABD yatırım bankasının eski yöneticilerinden olan ve başkanın üst düzey ekonomik danışmanlığı görevini yürüten Gary Cohn’un da istifası, Başkanın etrafındaki çemberin giderek daraldığını göstermektedir. Tillerson’un yerini alacak olan Pompeo, 2016 başkanlık seçimlerinde Rusya’nın rolünü küçümsemek için çaba gösteren sadık bir Trump kuludur. Ve işte hayat böyle bir şeydir.

Çevirenin Notları: Yazı aslına sadık kalınarak çevrilmiştir. Yazıda ifade edilen görüş ve ileri sürülen iddialar yazar ve yayıncı kuruluşa aittir. Yazının çevrilmesi ve paylaşılması Sun Savunma Net ve çevirenin yazıda ifade edilen ve ileri sürülen iddiaları paylaştığı anlamına gelmemektedir.

Ne dersiniz, nevi şahsına münhasır ve bağımsız hareket etmeyi seven Rex Tillerson acaba gelecekte bir gün, bizimkilerle 3,5 saat baş başa neler konuştuğunu anlatır mı dersiniz?

Yazının orijinal metnine aşağıdaki link üzerinden erişebilirsiniz.

Rex Tillerson Gets Fired the Day After He Criticized Russia

On Monday, Rex Tillerson, the departing Secretary of State, cut short a visit to Africa to fly back to Washington. Before he left, he remarked that the nerve-gas attack recently carried out on a former Russian spy in Salisbury, England, was a “really egregious act,” but he also said it wasn’t entirely clear who was responsible.