Türkiye Katar Riyali Cinsinden SWAP Hattı Kapasitesini Üçe Katladı

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) ve Katar Merkez Bankası arasında 17 Ağustos 2018 tarihinde imzalanan ikili para takası anlaşması revize edilerek, Swap Hattının kapasitesi 5 milyar dolar karşılığı Türk Lirası ve Katar Riyali’nden, 15 milyar dolar karşılığı Türk Lirası ve Katar Riyali’ne yükseltilmiştir.

Yazar: Natasha Turak, CNBC, 20 Mayıs 2020

Çeviren: Ercan Caner, Sun Savunma Net, 22 Mayıs 2020

• İki ülke merkez bankaları arasında varılan anlaşma ile 2018 yılındaki orijinal ‘‘swap-takaslama’’ anlaşmasındaki 5 milyar dolar sınırı 15 milyar dolara yükseltilmiştir.
• Yatırımcının ülkenin para durumu hakkındaki kaygılarının arttığı ortamda Türk lirası bu ay içinde, bugüne kadarki en düşük değerine inerken, Türkiye’de fon piyasaları kötüye gitmektedir.
• Bir tahmin uzmanının CNBC’ye verdiği bilgilere göre; Türkiye-Katar para takaslama anlaşmasının Türk ekonomisi üzerinde somut etkileri olup olmayacağı hâlâ belirsizliğini korumaktadır.

Türkiye merkez bankası, 82 milyon nüfuslu ülkenin para rezervlerini tükettiği ve büyüyen bir mali açık ve potansiyel yıllık durgunluk ile karşı karşıya olduğu bir ortamda, Katar ile para takaslama anlaşmasını üç katına çıkarmıştır.

İki ülke merkez bankaları arasında atılan imzalar ile 2018 yılında 5 milyar ABD doları olan orijinal takaslama anlaşmasının limiti 15 milyar ABD dolarına yükseltilmiştir.

TCMB yaptığı açıklamada; anlaşmanın temel hedeflerinin iki ülkenin para birimleri üzerinden yapılan ticareti kolaylaştırmak ve iki ülkenin finansal istikrarını desteklemek olduğunu ifade etmiştir. Takaslama, iki ülkenin para birimleri Türk Lirası ve Katar Riyali üzerinden gerçekleştirilecektir.

Katar tarafından hediye edilen VERY VIP (Very Very Important Person- Çok Çok Önemli Personel) donanımlı Boeing 747-8 modeli lüks uçağın içinden görüntüler. Kaynak: Akademi Portal

Para takaslama hattı anlaşması, piyasaların sıkıştığı dönemlerde, para birimlerini karşılıklı olarak değiştirmek, likidite koşullarını geliştirmek ve yerli bankalara döviz finansmanı sağlamak maksadıyla iki ülke merkez bankaları arasında yapılan bir anlaşmadır. Yatırımcının ülkenin para durumu hakkındaki kaygılarının arttığı ortamda, Türk lirası bu ay bugüne kadarki en düşük değerine inerken, Türkiye’de fon piyasaları kötüye gitmiştir.

Türkiye merkez bankası son aylarda Türk lirası almak ve dolara karşı desteklemek maksadıyla döviz rezervlerinden milyonlarca dolar çekmiştir. Son yıllarda Ankara ile siyasi ve ekonomik ilişkilerini güçlendiren Katar ile genişletilen takaslama anlaşması, Türkiye merkez bankasının ülkenin bankalarına, kendi rezervlerini kullanmadan ihtiyaç duydukları dış likiditeyi sağlayacaktır.

Katar Emiri Sheikh Tamim Bin Hamad Al Thani ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Kaynak: AP

Katar, Bank of Japan (Japonya Merkez Bankası) ve Bank of England (Birleşik Krallık Merkez Bankası) ile yapılan döviz takas hattı görüşmelerinin sürdüğü ortamda Türk lirası hafif bir yükselme göstermiş, dolar 6.877 değerinden 6.7806 değerine düşmüştür. Dolar, Londra saatiyle sabah dokuzdaki 6.794 alış değeriyle Çarşamba günü Türk parası karşısında hafifçe yükselmiştir. Japonya ve Birleşik Krallık merkez bankaları ile takas hattı anlaşmaları ise henüz doğrulanmamıştır.

Türkiye-ABD Gerginlikleri

The Economist haftalık haber dergisinin istihbarat biriminden küresel tahmin direktörü Agathe Demarais’e göre Türkiye-Katar para takaslama anlaşmasının Türk ekonomisi üzerinde somut etkileri olup olmayacağı hâlâ belirsizliğini korumaktadır. Demarais, Türkiye’nin, ABD Merkez Bankasının karşı çıkmayı sürdürdüğü ABD doları takas hatlarına erişim konusunda umutsuz bir durumda olduğunu ve yapılan takas anlaşmasının sadece sınırlı seviyede olan Katar ile yapılan ticaret için geçerli olduğunu dile getirmektedir.

Ekonomistlerin söylediklerine göre; ABD Merkez Bankasından böyle bir destek gelmesi pek olası değildir ve Türkiye merkez bankasının yüksek derecede siyasallaştığını düşünen ABD Merkez Bankası, Türkiye’nin dolar takas hattı taleplerini karşılamaktaki isteksizliğini sürdürmektedir.

Türkiye merkez bankası son yıllarda giderek artan bir oranda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kontrolü altına girdiği görülmekte, bu da yatırımcıların uzaklaşmasına neden olmakta ve ülkenin mali yetkililerinin bağımsızlığına olan güvenin altını oymaktadır. İki NATO müttefiki ülke arasındaki politik gerginlikler, Türkiye’nin Rus yapımı S-400 füze savunma sistemlerini satın alması sonrasında iyice yükselmiş durumdadır.

Demarais, jeopolitik açıdan bakıldığında Birleşik Devletlerin, bu tür takas anlaşmalarının temel fonksiyonu olan ve genellikle ABD yaptırımlarını atlatmak ve doları devre dışı bırakmak maksadıyla kullanılan, ABD dolarından vazgeçmeyi hedefleyen bu tür anlaşmaların yapılmasına şiddetle karşı çıktığına dikkat çekmektedir. Demarais’e göre; Türk ekonomisi için ana tehdit olan, ABD ile Türkiye arasındaki gerginlikler daha da artacaktır.

Bankacılık Düzenleme Kurulunun Lira Spekülasyonunu Bozma Girişimi

Ülkenin bankacılık düzenleme kurulu (BDDK-Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu) yaptığı açıklamada;  Belçika merkezli menkul kıymet takas şirketi Euroclear Bank ve Luxemburg merkezli takas şirketi Clearstream Banking isimli kuruluşlara Türk bankalarına uygulanan Türk lirası işlem sınırlamasının kaldırıldığını açıklamıştır. (ÇN: BDDK, korona virüs salgınının neden olduğu ekonomik koşulları ileri sürerek, bankaların yurtdışı TL işlemlerine 05 Mayıs 2020 tarihinden itibaren öz kaynağın %0,5’i kadar sınırlama getirmiş, bu gelişme üzerine Euroclear Bank ve Clearstream Banking, 18 Mayıs’tan itibaren geçerli olmak üzere ortak iletişim platformu Bridge üzerinden Türk Lirası cinsinden işlemlerini askıya alma yönünde ortak karar almıştır. Clearstream Banking tarafından yapılan açıklamada, Türkiye’de sermaye kontrolü endişesi ve likidite kısıtlaması nedeniyle bu kararın alındığı belirtilmiştir). Bankacılık düzenleme kurumunun Mayıs ayı başında lira ticareti yapan yabancılara getirdiği kapsamlı kısıtlamalar, lirada yaşanan hızlı değer kaybı nedeniyle açığa satış yapma ve para spekülasyonunu önleme girişimidir, ancak bu hamle inanılmaz bir şekilde geri teperek yatırımcıları korkutmuş ve Türk Lirasının rekor seviyede değer kaybetmesine neden olmuştur.

Bluebay Portföy Yönetiminde gelişmekte olan marketler üst düzey strateji uzmanı Tim Ash; Çarşamba günü getirilen muafiyetin olumlu bir hareket olduğunu, Türk yetkililerin hâlâ Türk pazarlarına yatırım yapmak için uzun vadeli para isteğini vurguladığını, ancak liranın açığa satışlarında yetkililerle mücadele etmemeleri konusunda spekülatörlere yapılan ikazların da açık olduğunu ifade etmektedir.

Türkiye halen Orta Doğu bölgesinde yaklaşık 150,000 rakamı ile Nisan ayı ortalarında İran’ı geçerek en yüksek korona virüs vakasına ulaşmıştır. Fakat ekonomisi korona virüs salgını öncesinde de baskı altındadır.

Yaklaşık iki yıldır zayıflayan para birimi, yüksek borç ve hızla eriyen yabancı rezervler nedeniyle ülke şimdi salgın tehlikesini bertaraf etmek için özellikle kötü bir durumdadır. İşsizlik oranı; Ocak ayı içinde henüz ekonomi korona virüs etkisini hissetmeden önce %14 oranına ulaşmış durumdadır ve muazzam turizm endüstrisi de yakın gelecekte çökme yolundadır.

Çevirenin Notları: Yazı aslına sadık kalınarak çevrilmiştir. Yazının çevrilerek paylaşılması Sun Savunma Net sitesi ve çevirenin ifade edilen görüşler ve ileri sürülen iddiaları paylaştığı anlamına gelmemektedir. Orijinal metne aşağıdaki link üzerinden erişebilirsiniz.

https://www.cnbc.com/2020/05/20/turkish-central-bank-triples-currency-swap-line-with-qatar.html